Page 14 - Türk Kültür ve Medeniyet Tarihi 11 | 3.Ünite

OSMANLI DEVLETİ’NDE KANUNNÂMELER

UMUMî KANUNNÂMELER (Ülke genelinde uygulanan padişahın emir ve fermanları)

● Kanunnâme-i Âli Osman: İdari işlerde ihtiyaçlara cevap vermek için ferman veya beratlar şek-
linde yayınlanır, valiler ve kadılar tarafından uygulanırdı.
● Teşkilat Kanunnâmeleri: Sarayın protokol anlayışıyla ilgili gelenek ve kanunları içerir, hükûme-
tin yetkilerini belirler, rütbe, atama ve emeklilik işlerini düzenlerdi.

HUSUSİ KANUNNÂMELER (Belli konularda yayınlanan hukukî düzenlemeler)

● Özel Askerî Gruplara Ait Kanunnâmeler: Askerî meselelerle ilgili çıkarılan kanunnâmelerdir.
● İktisadî Gruplara Ait Özel Kanunnâmeler: Çiftçiler, esnaflar ve pazar yerlerine yönelik hazırlan-
mış kanunnâmelerdir.
● Sosyal Gruplara Ait Hususî Kanunnâmeler: İlmiye kanunnâmeleri ile savaşlarda esir alınıp is-
tihdam edilen ortakçı statüsünde olanlarla ilgili kanunnâmelerdir.

FERMAN, BERAT ve YASAKNÂMELER

● Ferman: Padişahın yazılı emirleridir.
● Beratlar: Bir tayin işlemini veya birine vazife verildiğini gösteren ve üzerinde padişah tuğrası
bulunan belgelerdir.
● Yasaknâmeler: Osmanlı Devleti’nde kanunlarla belirlenen idari, askerî ve mali konulardaki ya-
sakların çiğnenmesi hâlinde uygulanan cezaî hükümlerdir.

SANCAK KANUNNÂMELERİ

● Sancak ve eyaletlerin mahallî şartları dikkate alınarak hazırlanan kanunnâmelerdir. Buralardan
elde edilen gelirler, bölgelerin şartları dikkate alınarak düzenlenmiştir. Bu kanunnâmeler ile
reaya ve tımar sahipleri arasındaki anlaşmazlıklar düzenlenmiştir.

MİRÎ ARAZİ, ve TIMAR NİZAMINA AİT KANUNLAR

● Devlete ait (mirî) arazilerin kullanımı için hazırlanan kanunnâmelerdir.

ADALETNÂMELER

● Devlet otoritesini temsil edenlerin halka karşı bu otoriteyi kötü kullanmaları ve hak ve adalete
aykırı davranmaları hâlinde, görevlilerin bu davranışlarını olağanüstü tedbirlerle yasaklayan ge-
nel özellikteki padişah fermanlarıdır.
Şema 3.3: Osmanlı Devleti’nde kanunnâmeler

114