Page 23 - Türk Kültür ve Medeniyet Tarihi 11 | 3.Ünite

Türklerde Hukuk

Ç) CUMHURİYET DÖNEMİ’NDE HUKUK

HAZIRLIK ÇALIŞMALARI
1. Okulların işleyişi ile ilgili kurallar olmasaydı okullarda nasıl bir kargaşa yaşanırdı? Dü-
şüncelerinizi söyleyiniz.
2. Sınırsız bir özgürlük olabilir mi? Neden?

3.6. Cumhuriyet Dönemi’nde Hukuk Anlayışı

Osmanlı Devleti’nde Tanzimat Fermanı’nın ilân edilmesiyle birlikte kanun üstünlüğü kabul
edilmiştir. XIX. yüzyılın ikinci yarısına gelindiği zaman Türklerin ilk anayasası olan Kanun-i
Esasi kabul edilerek Meşruti Monarşi’ye geçilmiştir.
23 Nisan 1920’de Türkiye Büyük Millet Meclisi açılınca tam anlamı ile halk egemenliği
gerçekleşmiş, 1921 yılında ilân edilen Teşkilat-ı Esasîye ile yeni Türk devletinin ilk anayasası
oluşmuştur. 1921 Anayasası olarak da bilinen Teşkilat-ı Esasîye, savaş döneminde hazırlandığı
için bu Anayasa’da temel hak ve hürriyetlere yer verilmemiştir.
Mustafa Kemal Paşa, 1 Mart
1922 tarihinde Meclis’in açılışı sı-
rasında yaptığı konuşmada, adliye-
nin uygar yaşam düzeyine çıkması
gerektiğini vurgulayarak mevcut
kanun ve usullerin değiştirileceğini
belirtmiştir. Cumhuriyet’in ilân edil-
mesiyle birlikte her alanda köklü ve
yapısal düzenlemelere hız verilmiş,
hukuk sisteminde de köklü değişik-
liklere gidilmiştir. Mustafa Kemal, 5
Kasım 1925 tarihinde Ankara Hu-
kuk Mektebi’nin açılışında (Görsel
3.16) yaptığı konuşmada hukuk
alanında yapılacak değişikliklerden
Görsel 3.16: Ankara Hukuk Mektebi’nin açılışı söz etmiştir.

“Eski hayat kuralları ve eski hukuk sistemi yerine, yeni hayat kuralları ve yeni
hukuk sistemini ele alarak esaslı ve temelli değişiklikler yapmak teşebbüsündeyiz.”
Mustafa Kemal ATATÜRK

4 Ekim 1926’da kabul edilen Türk Medenî Kanunu ile toplum hayatında birçok değişik-
lik yapılmış, çalışma hayatından eğitime kadar hemen hemen her alanda kadın erkek eşitliği
sağlanmaya çalışılmıştır. Türk Medenî Kanunu’nun kabulünden sonra, hukuk alanında birçok
düzenlemeler yapılmış, İsviçre’den Borçlar Kanunu, İtalya’dan Ceza Kanunu, Almanya’dan da
Ticaret Kanunu alınarak Türk hukuk sistemi yenilenmeye çalışılmıştır.
Cumhuriyet yönetiminin ilk anayasası olan 1924 Anayasası, yumuşak bir kuvvetler birliği
ilkesiyle hazırlanmıştır. 1924 Anayasası ile temel hak ve hürriyetler genişletilmiş, vatandaşlara;
yasa önünde eşitlik, kişi dokunulmazlığı, kişi güvenliği, işkence ve eziyet yasağı, mülkiyet hakkı,
düşünce ve seyahat hürriyeti, dernek kurma, söz söyleme, yayım, çalışma, ortaklık kurma, di-
lekçe hakkı ve haberleşmenin gizliliği ilkesi gibi birçok tabii haklar tanınmıştır.
27 Mayıs 1960 Askerî Darbesi ile 1924 Anayasası yürülükten kaldırılmış ve yeni bir ana-
yasa hazırlanmıştır. Hazırlanan bu Anayasa, 9 Temmuz 1961 tarihinde halkoyuna sunularak
kabul edilmiştir. Bu Anayasa, halkoyu ile kabul edilen ilk anayasadır.

123