Page 129 - Uluslararası İlişkiler

ÜNİTE
TÜRKİYE'NİN DIŞ POLİTİKASI 7

Ç. 1945-1960 DÖNEMİ

HAZIRLIK ÇALIŞMASI

1. ABD’nin Avrupa ülkelerini kapsayan Marshall Yardımı karşısında Sovyetler Birliği’nin tutumu nasıl
olmuştur?

ANAHTAR SÖZCÜKLER

Avrupa Konseyi, Bağlantısızlar, Bandung Konferansı, CENTO, Demirperde, ENOSİS, EOKA, Kuzey
Atlantik Antlaşması, Marshall Planı, Megali İdea, Truman Doktrini

II. Dünya Savaşı sırasında izlenen tarafsızlık politikası, Türkiye’yi savaşın dışında tutmayı başar-
mış ancak Türkiye’nin savaş sonrası kurulan yeni uluslararası düzende yalnız kalmasına da yol açmıştı.
Savaş sonrasında oluşan uluslararası sistemin “çift kutuplu” bir yapıya dönüşmesi ile Türkiye, kendini
“Soğuk Savaş”ın ortasında buldu. Türkiye, toprak bütünlüğüne yönelen Sovyet tehlikesi karşısında gü-
venlik ve denge arayışlarına başladı. Bu dönemde Türkiye’ye Sovyet tehlikesine karşı en etkin destek
ABD’den geldi.

Bilgi Kutusu

DEMİRPERDE
Demirperde, Sovyet Rusya ve Sosyalist Blok’taki diğer ülkelerin
komşu Bat ülkeleriyle olan sınırlarını tanımlamak ve nitelendir-
mekte kullanılan bir kavramdır. Bat ’dan, söz konusu Sosyalist
Blok ülkelerine giriş çıkışın zor olması, bu zorluğun sadece insan-
lar için olmayıp basın yayın araçları için de mevcut bulunması
nedeniyle, bu ülkelerin âdeta demirden bir perde arkasına gir-
miş gibi oldukları anlamına gelmektedir. Bu sözü ilk defa İngiltere
Başbakanı W. Churchill 1946’da Amerika’daki bir konuşmasında
kullanmış, Doğu Avrupa’nın durumunu tanımlamak için: “Bal-
t k’taki Stet n’den Adriyat k’teki Triyeste’ye kadar kıta üzerine
demirden bir perde inmişt r.” demişt r.

Kemal GİRGİN, Polit ka Sözlüğü, s.137.

Görsel 7.18 Winston Churchill

1. Türkiye’nin Güvenlik ve Refah Arayışları
Sovyetler Birliği, II. Dünya Savaşı’ndan sonra da Türkiye için endişe kaynağı olmaya devam et-
miştir. Türkiye, Sovyet tehdidi nedeniyle ordusunu savaş öncesi mevcuduna indirememişti. Büyük bir
orduyu uzun süre besleyecek ekonomik güce sahip olmayan Türkiye için tek çıkar yol kalmıştı: Dış
yardım aramak. Savaş, İngiliz ekonomisini büyük bir krize sokmuştu. İngiltere, 1947’de Türkiye ve Yu-
nanistan’ın ekonomik ve askerî açıdan desteklenmesi için Amerikan Hükûmeti’ne başvurdu. Amerikan
Hükûmeti, bu isteği olumlu karşıladı. Başkan Harry Truman (Heri Turuman), 12 Mart 1947 tarihinde
Amerikan Kongresi’nde Türkiye ve Yunanistan’a askerî yardım yapılmasını isteyen bir konuşma yaptı.
“Truman Doktrini” adıyla tarihe geçen bu konuşmada, Sovyet yayılmacılığına karşı alınan ekonomik ve
askerî içerikli tedbirlerden söz ediliyordu.

129