Page 149 - Uluslararası İlişkiler

ÜNİTE
TÜRKİYE'NİN DIŞ POLİTİKASI 7

3. Türkiye-ABD İlişkileri
Soğuk Savaş sonrası dönemde Türkiye ve ABD, Kafkasya, Balkanlar ve Orta Asya’da iş birliğine
yönelirken Orta Doğu konusunda birtakım uyuşmazlıklar yaşamıştır. Türkiye, Kosova, Bosna ve Make-
donya sorunlarında ABD’nin politikasını desteklemiş, hatta NATO’nun Bosna ve Kosova’ya düzenlediği
operasyonlara, etkin bir şekilde katılmıştır. ABD Hükûmeti de Hazar petrollerinin dünya piyasalarına
akışını sağlayan Bakü-Tif is-Ceyhan Boru Hattı Projesi’nde Türkiye’ye büyük destek vermiştir.
Türkiye-ABD ilişkileri açısından bu dönemin ilk önemli olayı I. Körfez Savaşı sırasında yaşan-
mıştır. Türkiye, 1991’de ABD’nin Irak’a düzenleyeceği saldırılarda topraklarındaki üslerin kullanılmasına
izin vermiştir. Türk Hükûmeti, ABD’ye verdiği bu destek sayesinde Türkiye’nin Soğuk Savaş sonrasında
azalan stratejik önemini yeniden kazanacağını düşünmüştür.
Türkiye-ABD ilişkileri, Kafkaslar ve Orta Asya’daki özel durum nedeniyle gelişmeye devam et-
miştir. ABD’nin IMF aracılığıyla Türkiye’ye ekonomik destek sağlaması, Türk Hükûmeti’nin de 11 Eylül
2001’de gerçekleştirilen terör eylemleri sonrasında ABD’nin yanında yer alması, ilişkilerin gelişmesinde
etkili olmuştur.
ABD, 2003’teki Irak işgali sırasında Türkiye’den bazı taleplerde bulunmuştur. Bunun üzerine ha-
zırlanan tezkereye TBMM, 1 Mart 2003’te onay vermemiş, bu durum iki ülke arasında büyük bir sorun
yaratmıştır. Öte yandan ABD’nin Irak’ın kuzeyindeki Kürt oluşumuna karşı izlediği siyaset de Türkiye-
ABD ilişkilerini olumsuz etkilemiştir.

4. Türkiye-Orta Doğu İlişkileri
Türkiye’nin Orta Doğu’ya yöne-
lik politikaları, Soğuk Savaş sonrası
dönemde köklü değişimler geçirmiştir.
Terör nedeniyle güvenlik eksenli bir
dış politika izleyen Türkiye, Orta Doğu
ülkeleriyle sorunlar yaşamıştır.
Bölücü terör örgütü, Irak’ın ku-
zeyinde (36. Paralelin kuzeyi) ABD ta-
rafından oluşturulan güvenlikli bölgeyi
eylemleri için bir üs olarak kullanmaya
başlamış, ayrıca Kürt gruplar arasın-
daki mücadeleden yararlanarak güç
kazanmıştır.
Terör sorunu, komşu ülkelerle
ilişkilerde de belirleyici faktörlerden
biri olmuştur. Suriye ve İran, bölge-
de bağımsız bir Kürt devletine karşı
olmalarına rağmen terör örgütünü Görsel 7.43 Bağdat’ta Saddam Hüseyin’in heykelinin yıkılışı,
Türkiye’ye karşı bir koz olarak kullan- 9 Nisan 2003
mışlardır. Türkiye’nin uyguladığı baskı
politikası karşısında geri adım atmak zorunda kalan Suriye, PKK terör örgütü elebaşını Ekim 1998’de
ülkesinden sınır dışı etmiştir.
Türkiye, hem uluslararası platformda yalnız kalmamak hem de Suriye’yi baskı altında tutmak
amacıyla İsrail’le yakınlaşmaya başlamıştır. Türkiye-İsrail ilişkileri bu dönemde imzalanan antlaşmalarla
daha üst seviyeye ulaşmıştır. Bunun sonucunda İsrail 1997 yılında terör örgütünü kınayan ilk resmî
açıklamasını yapmıştır.
Türkiye’nin bu dönemde izlediği politika Orta Doğu’da etkisinin artmasını sağlamıştır. Terör ör-
gütü elebaşısının yakalanmasıyla birlikte bu ülkelerle ilişkiler, düzelme sürecine girmiştir. ABD’nin Irak’ı
işgal sürecinde (Görsel 7.43) sergilenen tutum ve TBMM’nin 1 Mart 2003 Tezkeresi’ne onay vermemesi,
Orta Doğu ülkeleri tarafından memnuniyetle karşılanmıştır. “Irak’a Komşu Ülkeler” toplantılarına öncülük
etmek de Türkiye’nin bölgedeki etkinliğini artırmıştır.
2000’li yıllarda Türkiye’nin Orta Doğu ülkeleriyle ilişkileri gelişme gösterirken Türkiye-İsrail iliş-
kileri gerilemeye başlamıştır. Orta Doğu barış sürecinin İsrail tarafından kesilmesi ve İsrail ordusunun
Filistin’de uyguladığı sindirme politikası, gerginliklere neden olmuştur.

149