Page 62 - Uluslararası İlişkiler

ÜNİTE
4 DIŞ POLİTİKA

Diplomasi kuralları, karşılıklılık (mütekabiliyet) ilkesine dayanır. Diplomatların hak ve yükümlülük-
leri karşılıklı olarak eşittir. 1815 ve 1961 tarihli Viyana Kongreleriyle uluslararası hukuk kapsamına alınan
bu kuralların başında diplomatın dokunulmazlığı gelir. Diplomatik dokunulmazlıklar kişi, bina, haberleşme
ve arşiv dokunulmazlığını kapsar. Öte yandan diplomatlar, atandıkları ülkenin hukuk kurallarından da
muaftırlar.
Diplomatların atanma işlemleri ül-
keden ülkeye değişmektedir. Ancak atama
sırasında ilgili ülkeden agreman (uygundur
görüşü) istenmesi yerleşik bir anlayış olarak
kabul edilmiştir. Agreman (egrimen), atana-
cak görevlinin persona grata (istenen kişi)
olduğunu gösteren bir muvafakatnamedir.
Yeni atanan diplomatik temsilci, kendi dev-
let başkanından aldığı bu güven mektubu-
nu gideceği devletin başkanına sunar.
Diplomasiye dair benimsenen bir di-
ğer kural da protokoldür. Diplomatik proto-
kol uluslararası tören, toplantı ya da konfe- Görsel 4.22 Diplomatik görüşmeler
ranslar sırasında uyulması gereken kurallar
bütünüdür. 1815 Viyana Kongresi’nde be- ETKİNLİK
lirlenen protokol kurallarına göre bir ülkede
görev yapan diplomatik temsilciler üçe ay- Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığında diplomat
rılmaktadır: büyükelçiler ve nuncio (nunso) olarak görev almak için gereken şartlar nelerdir? Araş-
adı verilen papalık temsilcileri, devlet baş- tırınız.
kanlarının yanına gönderilen orta elçiler ve
maslahatgüzarlar. Bu sıralama günümüzde
de geçerlidir (Görsel 4.22). Aklınızda Bulunsun
Bir diplomat herhangi bir suç işledi- Bir ülkede görevli diplomatların hepsine birden corp dip-
ğinde ev sahibi ülkenin yapabileceği uygu- lomat que (kordiplomat k) denmektedir. Bir ülkede en
lamalar sınırlıdır; ya diplomatın ülkesinden uzun süre ikamet eden diplomata "doyen" veya "duayen"
yargılama izni istenir ya da diplomatın geri denmekte ve bu kişiler diplomat k protokolde en önde
çekilmesi talep edilir. Ayrıca ev sahibi ülke yer almaktadır.
yabancı diplomatı persona non grata (per-
suna non grata) istenmeyen kişi ilan ede-
bilir ve ilgili ülkeden diplomatını geri çekmesini isteyebilir. Bu durumda karşı ülkenin, diplomatını geri
çekmesi gerekir. Böyle bir gelişme yaşandığında genelde diğer ülke de misillemede bulunmaktadır.
Bir devletin başka bir devletteki en üst düzey diplomatı büyükelçidir (Görsel 4.23). Büyükelçiler
büyükelçiliğe bağlı bütün birimlerin amiridir. Başlıca görevleri, ülkesini her konuda temsil etmek, elçiliğin
bütün harcamalarını, konsolos ve ataşeler tarafından yazılan haftalık raporları onaylamaktır.
Konsoloslar ise görev yaptıkları ülkelerde bulunan vatandaşlarının hak ve çıkarlarını korumaya
yönelik çalışmalar yapan memurlardır. Konsolosların, devleti siyasi temsil anlamında yetkileri yoktur; kon-
solosluğun hangi şehirlerde açılacağına, hangi şartlarda görev yapacağına ülkeler anlaşarak karar verir.
İki tür konsolos vardır. Birincisi meslekten konsolos olanlar (devletin resmî memuru), ikincisi fahri konso-
loslardır. Bir fahri konsolosun, temsil ettiği ülkenin vatandaşı olma zorunluluğu yoktur.
Diplomatların ülkelerini temsil etmede başlıca görevleri şunlardır:
Görevli oldukları ülkelerde yaşayan vatandaşlarının hak ve çıkarlarını koruma
Sembolik temsil
Bilgi toplama
Diplomatik mesaj iletme,
Dış politika oluşumunda karar alıcılara yardımcı olma
Diplomaside ülkeler arasındaki iletişimin en klasik yöntemi görüşmelerdir. Görüşmeler ikili, çok
taraf ı, kamuoyuna açık veya kapalı, gizli, üst veya alt düzeyde yapılır. Bazı görüşmeler “iyi niyet” giri-
şimleri olarak tanımlanan görüş alışverişinde bulunmak veya birbirlerine danışma biçimindedir.
Diplomatlar çoğu zaman baskıcı yöntemler kullanmadan karşılıklı yarar sağlama amacıyla öne-
rilerini kabul ettirmeye ve ortak bir paydaya ulaşmaya çalışırlar. Ancak bazı durumlarda müzakerelerde
baskı unsurları da kullanılabilmektedir.

62