Page 23 - Türk Dili ve Edebiyatı 10 | 5.Ünite

ROMAN

METİN VE TÜRLE İLGİLİ AÇIKLAMALAR

Okuduğunuz metin, Halit Ziya Uşaklıgil’in 1897’de yayımlanan Mai ve Siyah adlı romanından
alınmıştır. Mai ve Siyah’ta anlatılanlar XIX. yüzyıl sonlarında İstanbul’da yaşanmaktadır. Romanda
idealist bir şairin iç dünyası ile birlikte orta hâlli bir Türk ailesinin yaşayış tarzı ve o devrin basın
hayatı anlatılmıştır.
Halit Ziya Uşaklıgil Mai ve Siyah’ta realizm akımının özelliklerini başarıyla kullanmıştır. Eserdeki
kahramanların yaşamları, onları belirleyen toplumsal sebeplerle birlikte anlatılmıştır. Neden-sonuç
ilişkisi romanın kurgusunda belirleyici olmuştur. Romanda ve okuduğunuz metinde de Ahmet Ce-
mil’in yaşadığı hayal kırıklığı, sebepleriyle birlikte başarıyla verilmiştir. Tanzimat Edebiyatı Döne-
mi’nde görülen, anlatıcının araya girip okurla sohbet etmesi, bilgiler aktarması, gerçeği zorlayan te-
sadüfler ve kişilerin idealize edilmesi gibi kusurlar; Servetifünun romanında oldukça azalmıştır. Olay
örgüsü, karakterlerin canlandırılması ve çevre tasvirleri bakımından daha sağlam, daha gerçekçi ve
Batı tarzına uygun eserler kaleme alınmıştır.
Mai ve Siyah’ta renkler birer sembol olmuştur. Genç bir şairin mavi hülyalardan siyah felakete
doğru gidişini konu edinen romanda Ahmet Cemil, yalnız iç dünyası ile değil bu dünyanın içinde yer
aldığı çevresi ile birlikte verilmiştir. Okuduğunuz metinde Ahmet Cemil’in ders vermeye gidişinin ve
orada yaşananların anlatıldığı bölümde Halit Ziya Uşaklıgil, realizm akımının önemli özelliklerinden
olan mekân ve ruh tasvirlerini başarıyla yansıtmıştır. Realist romanın en önemli özelliklerinden biri
ayrıntılı mekân tasvirleridir. Okuduğunuz metinde Ahmet Cemil ve annesinin İstanbul’dan ayrılışı-
nın anlatıldığı bölümde de kahramanın yaşadığı hayal kırıklığı yansıtılırken İstanbul tasviri işlevsel
olarak kullanılmıştır.
Romanın adı ve kurgusu, Servetifünun edebiyatında en çok yer bulan temalardan “hayal-hayal
kırıklığı”nı simgelemektedir. Servetifünun topluluğu 1896-1901 yılları arasında Servetifünun dergisi
etrafında toplanan edebiyatçılardan oluşmuştur. Edebiyatıcedide adıyla da anılan bu topluluk Tevfik
Fikret, Cenap Şahabettin, Halit Ziya Uşaklıgil, Mehmet Rauf, Hüseyin Cahit Yalçın, Süleyman Nazif,
Ahmet Şuayp, Hüseyin Suat Yalçın gibi sanatçılardan oluşmuştur. Servetifünun edebiyatının geliştiği
dönem II. Abdülhamit Dönemi’dir. Bu dönemdeki siyasi ve sosyal koşullar sebebiyle Servetifünun
topluluğu içe dönük ve karamsar bir yapıyla Türk edebiyatındaki yerini almıştır. Okuduğunuz me-
tinde de Servetifünun sanatçılarının birçok eserinde görülen “hayal kırıklığı, kaçış” konusu öne çık-
mıştır. Servetifünun sanatçılarından Hüseyin Cahit Yalçın tarafından çevrilen Edebiyat ve Hukuk adlı
makale, Servetifünun dergisinin kapatılmasına ve bu topluluğun dağılmasına neden olmuştur.
Okuduğunuz metnin dili süslü ve ağır bir niteliğe sahiptir. Eserin dil özelliği Servetifünun toplu-
luğunun sanat anlayışına uymaktadır. Topluluk içinde yer alan sanatçılar şiirde olduğu gibi nesirde
de süslü, sanatlı bir dil kullanmışlardır. Halit Ziya Uşaklıgil, Mai ve Siyah’ın dilini Cumhuriyet Döne-
mi’nde sadeleştirmiştir.
Servetifünun Dönemi’nde yazılan romanlarda okuduğunuz metinde de olduğu gibi mekân İstan-
bul olmuştur.
Servetifünun Dönemi’nde yazılan romanlar arasında Halit Ziya Uşaklıgil’in Aşk-ı Memnu, Kırık Ha-
yatlar, Nemide; Mehmet Rauf’un Eylül, Ferdâ-yı Garâm, Bir Aşkın Tarihi; Hüseyin Cahit Yalçın’ın Nadide,
Hayal İçinde adlı eserleri sayılabilir.

METNİ ANLAMA VE ÇÖZÜMLEME

1. Metinden alınan “Öyle bir gece ki gökler bütün kandillerini söndürerek denizlere gayp âleminin
gizli şeylerini dökmek için hazırlanmış gibiydi.” cümlesinde altı çizili kelimenin benzetme yoluyla
hangi varlığın yerine geçtiğini söyleyiniz.
2. Okuduğunuz metinden Ahmet Cemil’in iç dünyasını yansıtan bölümleri tespit ediniz.

195