Page 18 - Türk Kültür ve Medeniyet Tarihi 11 | 4.Ünite

4. Ünite

İstanbul, İzmir, Antalya, Alanya, Sinop ve Trab-
zon gibi limanlar karayollarının bitiminde yer aldık-
ları için önemli birer ticaret merkezi olmuştur. Taşı-
ma maliyetleri oldukça yüksek olan ticari malların
iç piyasaya dağıtımında genellikle deve ve tekerlekli
araçlar tercih edilmiş, İpek Yolu üzerinde bulunan
taşımaya elverişli düz yollar daha çok kervan ulaşı-
mı için kullanılmıştır.
Osmanlı Devleti, Anadolu’nun transit bölge
olma özelliğini korumak ve buranın güçlendirilme-
sini sağlamak amacıyla dünya ticaretinin kalbinin
attığı Akdeniz’de kapitülasyon (ayrıcalık) ve gümrük
politikaları uygulamıştır. XVI. yüzyılda iç ve dış ti-
caret dengesi sağlanmış olmakla beraber bu denge-
nin devamı için hububat, barut, silah, kurşun, at,
pamuk ipliği, sahtiyan (cilalanmış deri), balmumu,
donyağı, gön, meşin, koyun derisi ve zift gibi bazı
maddelerin yurt dışına çıkarılması yasaklanmıştır.
Yasaklanan bu malzemelerin genelde savaşlarda
kullanılan malzemelerle yerli esnafın ham madde
ihtiyacını karşılayan mallar olduğu ya da halkın Görsel 4.17: Halı tacirleri (Jean Leon Gerome)
ihtiyacı olan gıda maddelerinden oluştuğu görülür.
İhracata getirilen bu sınırlama orduyu, esnafı ve tü-
keticiyi koruma amacıyla yapılmıştır.
Osmanlı Devleti daha çok giyecek ve yiyecek maddeleri ile tüketim mallarının üretimine
önem vermiş, sanayi kuruluşlarının yerini iklim ve nüfus şartlarına göre belirlemiştir. Osman-
lı’da bilhassa dokuma sanayi çok gelişmiş ve dokuma sanayisinin ürünleri (Görsel 4.17), Avru-
pa’ya büyük meblağlarla satılmıştır (Tablo 4.1).

Tablo 4.1: XV. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nin İhraç Ettiği Ürün Örnekleri
Fiyat (Akçe hesa-
Çeşit Miktar Getiren tacirin geldiği yer
bıyla)
9 tay veya 6300
Pamuk - Kayseri, Bursa, Kastamonu. Hepsi Müslüman
parça
Yorgan 9 Parçası: 100 Ankara. Müslüman
Pamuk - Batman: 150 Ankara, İstanbul, Niğde, Konya. Hepsi Müslü-
ipliği Yükü: 100 man

Mendil 246 Parçası: 7 Sinop. Müslüman tacirler ve bir Yahudi
Astarlık Yaklaşık 1000 Parçası: 40-60 Konya, Ankara, İstanbul, Bolu, Bursa, Karahisar,
ince bez parça Gümüş, Tosya, Denizli. Hepsi Müslüman
Halil İnalcık, Osmanlı İmparatorluğu, s.260-261
Denizli’de pamuklu sanayi; Musul, Bursa, Bilecik, İstanbul ve Üsküdar’da ipekli sanayi; Er-
zurum ve Erzincan’da ise yünlü dokuma sanayi kurulmuştur. İstanbul, Edirne, Bursa, Tokat ve
Doğu Anadolu’da deri işleri yapılmış Karaman’da kaliçe (küçük halı), Demirci, Gördes ve Kula’da
halı ve kilim dokumacılığı gelişmiştir. Çuha Antalya’da, keten ve kendir sanayisi ise Karadeniz
sahillerinde gelişmiştir.
Kök boyalarla yapılan Edirnekari pamuk boyama işi hem içeride hem de dışarıda ün
kazanmış, ülkenin değişik yerlerinde; tophane, kumbarahane, fişekhane, baruthane vb.
işletmeler kurulmuştur.

146