Page 73 - ÇAĞDAŞ DÜNYA SANATI TARİHİ 12

ERKEN 20. YY ÇAĞDAŞ SANAT AKIMLARI

b) Mimari ve Dekoratif Sanatlarda Art Nouveau Hareketi

Art nouveau 20. yüzyılın öncü bir üslubu olup tarihî örnekleri reddetmesi yönüyle modern bir harekettir. Bu harekette
eklektik (farklı akım ve stilleri bir arada kullanan) üslubun aksine rijinal bir sanat oluşturulmak istenmiştir. Art
nouveau özellikle dekoratif alanlardaki araştırma ve çalışmalarda öne çıktığından mimaride de bu çerçeve içinde
değerlendirilmiştir. Mimaride göze çarpan başlıca özellikler; eğri çizgiler, yuvarlatılmış pencereler ve cephede çıkıntı
yapan cumbalardır (Görsel 3.42).

Art nouveauda mimari alanda birçok yenilik gerçekleşmiştir. Asimetrik plan tipleri, serbest çıkmalı ve eklemeli
cepheleri ile bu üslup kendini göstermiştir. Taş ve mermerin yanında beton, metal, ahşap, cam, seramik gibi yeni
malzemeler kullanılmıştır. Mimarlar yeni malzemeler ve yeni süs motifleri ile denemeler yapmışlardır (Görsel 3.43).
Mimari bir malzeme olan demir, süslemede de kullanılmaya başlanmıştır. Örneğin metro girişlerinde, yapıların değişik
bölümlerinde, günlük yaşam araç ve objelerinde hem fonksiyonel olarak hem de süsleme amaçlı demir malzeme
kullanılmaya başlanmıştır (Görsel 3.44).

Görsel 3.42: Art nouveau stilde bina Görsel 3.43: Art nouveau stilde bina Görsel 3.44: Art nouveau stilde demir
dış cephesi, 20. yüzyıl başı, Letonya dış cephesi, 20. yüzyıl başı, İspanya süslemeler, Fransa
Eklektik mimariye karşı ilk tepki William Morris'ten (Vilyım Moris) (1834-1896) gelmiştir. Arts and craftstan art
nouveauya uzanan çizgide W. Morris bir atlama taşıdır ve modern hareketi başlatan kişi olarak kabul edilir. Endüstriyel
kütle üretimine şiddetle karşı çıkan William Morris endüstrileşmenin kirlilik, düşük kalite gibi olumsuz sonuçlarını
gözlemlemiştir. Morris’in arzuladığı şey yüksek estetik düzeyde zanaat işi ürünlerdir. O, makineleşmenin yol açtığı
standartlaştırma ve insani özellikleri azaltma sürecine alternatif olarak Orta Çağ zanaatkârlarının yöntemlerini
canlandırmaya çabalamıştır.

Bilgi Notu 7

Art nouveau akımının Osmanlı coğrafyasına yansıması
hemen hemen Avrupa ile aynı döneme rastlamaktadır. Ancak
Osmanlı’da art nouveau akımı, ortak ideallere sahip sanat-
çıların mevcut düzene bir başkaldırışı şeklinde değil Batılı-
laşma hareketinin devamı olarak gelişmiştir.

Genellikle mimaride kendini hissettiren üslup Avrupa’dan
ithal edilen çeşitli sanat eserleri yoluyla da değişen zevklere
hizmet vermiştir.

Art nouveau akımının Osmanlı’daki adı yeni sanat ya da
1900 sanatı olmuştur. 1908 yılında ilan edilen II. Meşrutiyet
ile birlikte artan milliyetçilik eğilimleri, mimarlıkta yeni
arayışları gündeme getirmiştir. “Millî üslup” anlayışı ile
tasarlanıp uygulanan yapılardan biri mimar Mehmet Vedat
Tek (1873-1942) tarafından yapılan İstanbul Sirkeci Merkez
Görsel 3.45: Sirkeci Merkez Postanesi, İstanbul Postanesidir (Görsel 3.45).

70