Page 160 - TÜRK İSLAM SANATI 11

6. ÜNİTE

Külliyenin merkezini oluşturan caminin harim kısmı 64x72 m ölçülerindedir. Harimin
üstünü çapı 24, yüksekliği ise 43 m olan merkezî büyük kubbeyi dört adet büyük silindirik
yivli fil ayağı taşımaktadır (Görsel 6.21). Merkezî kubbe, yanlarda dört adet yarım kubbe ve
bu yarım kubbelere de eksedralar eklenmiştir. Geniş bir alana yayılan camiye, kuzey tarafta
bulunan ana kapı ile doğu ve batı yönlerinde yar alan ve ana kapıya nispeten daha küçük
olarak yapılan kapılardan girilmektedir. Camide aşağıdan yukarıya beş sıra hâlinde yapılmış
260 adet yuvarlak kemerli pencere bulunmaktadır. Beyaz zemin üzerine mavi, yeşil, firuze,
kırmızı ve siyah renkli olarak yapılan çiniler yapıya ismini vermiş ve bundan dolayı camiye
Batılılarca mavi cami anlamına gelen “Blue Mosque” denilmiştir. Bu eser Osmanlı mimari-
sinde altı minareli olarak yapılan ilk camidir (Görsel 6.22).

Görsel 6.21: Sultan Ahmet Camii, İstanbul Görsel 6.22: Sultan Ahmet Camii l ayağı, İstanbul
Caminin hünkâr mahfili; firuze çiniler, renkli kalem işleri, altın yaldızlı hat örnekleri
ile süslenmiştir. Caminin revaklı şadırvanlı avlusu alçak taş duvarlarla çevrilidir.
Külliyenin doğu kısmında caminin dış avlu duvarına bitişik olarak yapılan tek
dershaneli, sade yapılı sıbyan mektebi bulunmaktadır. 16. yüzyılda türbenin arkasına
muvakkithane eklenmiştir. Yapının kuzeydoğu kısmında ise türbe, sebil ve revaklı avluya
sahip medrese bulunmaktadır. Külliyenin güney tarafında arasta ve sebil bulunmaktadır.
Hamam, darüşşifa, imaret, tımarhane ise külliyede bulunan diğer yapılardır.
Osmanlı Devleti zamanında yol güzergâhlarına yapılan külliyeler de vardır. Bu külli-
yeler genellikle menzil külliyeler olarak adlandırılmaktadır. Menzil külliyeler; askerî sefer-
ler, hacca gidenler ve ticaret kervanlarının bir günde alacağı yol üzerinde dinlenme amacıy-
la yapılmıştır. 16. yüzyılda yapımlarına başlanmış olan menzil külliyeler 17. yüzyıla kadar
devam etmiştir.
1522 yılında Gebze’de inşa edilen Gebze Çoban Mustafa Paşa Külliyesi’nin Mimar
Sinan tarafından yapıldığı tahmin edilmektedir. Külliye diğer külliyeler gibi cami merkez
alınarak yapılmıştır. Külliyede camiden başka; türbe, şadırvan, tekke, misafirhane,
tabhane, medrese, hamam, kervansaray ve şadırvan gibi bölümler bulunmaktadır. Eser
Gebze’nin şehir yapısının oluşmasında önemli bir yere sahiptir. Külliyenin merkezinde
yer alan cami taş zemin üzerine kare planlı, tek kubbeli ve tek minareli olarak yapılmıştır.
Eserin duvarlarında bir sıra kesme taş, üç sıra tuğla kullanılmıştır.
Caminin harim kısmı dört taraftan duvarların üçte biri kadar mermer levhalarla kaplan-
mıştır. Kalın bir bordürün çevrelediği mihrabın iki yanındaki kuşakta ise Besmele ve
Ayet-el Kürsi’nin yazıldığı süslemeler bulunmaktadır. Eserin abidevi taç kapısı beş sıra
mukarnas yaşmaklı olarak yapılmıştır. Minberi tamamen mermerden olan yapı çeşitli
geometrik süslemelerle bezenmiştir.

157