Page 161 - TÜRK İSLAM SANATI 11

Osmanlı Dönemi Sanatı

Caminin son cemaat yerini, beş kubbeyi sivri kemerlerle birbirine bağlayan mukarnas
başlıklı sütunlar taşımaktadır. Orta kısımda kalan kubbe diğerlerinden yüksek yapılmış ve
üç dilimlidir. Külliyenin önemli yapılarından birisi olan medrese klasik Osmanlı medrese
planı uygulanarak yapılmıştır. Doğu kısmında kubbeli olarak yapılmış bir dershane odası
bulunmaktadır. Medresenin kuzey ve güneyinde ise kubbe ile örtülü on yedi oda yer
almaktadır. Külliyenin avlusunun batısında kare planlı olarak tasarlanmış kütüphane
mevcuttur. Kütüphanenin duvarlarında bir sıra düzgün kesme taş ve iki sıra tuğladan
yapılmış olan almaşık duvar örgü sistemi kullanılmıştır. Cami avlusunun doğu tarafındaki
köşede darüşşifa bulunmaktadır. Kubbe ile örtülü on odadan meydana gelen eser kesme
taş malzeme kullanılarak yapılmıştır.
Çoban Mustafa Paşa’nın türbesi külliyenin içerisinde yar almaktadır. Kesme taştan
yapılmış olan türbenin üstü bir revak tarafından örtülmüştür. Türbe firuze renkli altıgen
şekilli sır altı tekniğinde yapılmış olan geometrik ve bitkisel çinilerle bezenmiştir.
Caminin batı tarafında moloz taş malzeme kullanılarak yapılan dikdörtgen planlı imaret-
hane bulunmaktadır. İmarethanede üzeri kubbeli dört oda vardır. Külliyenin hamamı yapı
topluluğundan biraz uzakta inşa edilmiştir. Hamam kadınlar ve erkekler için ayrı bölüm-
lerden oluşan çifte hamam şeklinde yapılmıştır. Yapıda malzeme olarak kesme taş ve
moloz taş birlikte kullanılmıştır. Cami avlusunun kuzey kısmında bulunan kervansaray ise
üç bölümlü ve dikdörtgen şeklinde tasarlanmıştır.
Menzil külliye olarak yapılan bir diğer önemli külliye ise Hatay şehri sınırlarındaki
Payas ilçesinde bulunmaktadır. Tarih boyunca stratejik noktada bulunan Payas, Haçlı
Savaşları Dönemi’nde Kudüs’e giden yol üzerinde bulunmasından dolayı önemli bir
yerleşim yeri olmuştur. Osmanlı Devleti zamanında ise hac yolunun üzerinde olmasından
dolayı hac kervanların güvenliğinin sağlanmasında önemli bir merkez olmuştur. Payas
Sokullu Mehmet Paşa Külliyesi Kanuni Sultan Süleyman Dönem’i sadrazamlarından
Sokullu Mehmet Paşa tarafından 1574 yılında Mimar Sinan’a yaptırılmıştır. Dikey ve
yatay iki eksenle iki kısma bölünen külliyede; cami, medrese, sıbyan mektebi, arasta, dua
kubbesi, han, tabhane, imaret, hamam ve iki çeşme bulunmaktadır (Görsel 6.23).

Görsel 6.23: Payas Sokullu Mehmet Pa a Külliyesi, Hatay
Külliyenin güneybatı kısmında önünde yedi gözlü son cemaat yerinden oluşan sade
yapılı bir cami bulunmaktadır. Yan mekânlı olarak inşa edilen caminin duvarlarında kapla-
ma olarak kesme taş malzeme kullanılırken dolgu malzemesi olarak moloz taştan yarar-
lanılmıştır. Taç kapılarda ve mihrapta siyah, beyaz ve kırmızı mermer; cami avlusundaki
sütun, sütun başlıkları, hamam döşemeleri ve kurnalarda ise beyaz mermer kullanılmıştır.
Kemerler ve örtü sisteminde tuğla, su sisteminde pişmiş toprak, alt seviye pencerelerde
demir, kapı ve pencere kanatlarında ise ahşap kullanılmıştır.

158