Page 57 - TÜRK İSLAM SANATI TARİHİ 11

ORTA ASYA MÜSLÜMAN TÜRK DEVLETLERİ SANATI

Karahanlı Dönemi’nin önemli yapı türlerinden minareler; genellikle
camilerin yanına, prizmatik kaideler üzerine, silindirik gövdeli olarak
yapılmıştır. Minarelerin gövdeleri, dar ve geniş kuşaklar meydana
getirilerek tuğla, örgü süslemelerle bezenmiştir. Karahanlı Dönemi
diğer yapılarında olduğu gibi minarelerde de tuğla, süsleme
malzemesi olarak kullanılmıştır. Karahanlı Dönemi’nin önemli
minarelerinden Kalan Minare Arslan Han tarafından 1127 yılında
yaptırılmıştır (Görsel 3.2). Kalan Minare, Buhara şehrinin sembol
eserleri arasında gösterilmektedir. Minare, geometrik kaide üzerine
yukarıya doğru daralan silindirik gövdeye ve mukarnaslarla (yan yana
ve üst üste yerleşen prizmatik ögelerin dışa doğru derece derece
taşması ve genellikle simetrik bir düzen içerisinde dizilmesiyle
oluşan üç boyutlu mimari bezeme ögesi) çevrili konsollu şerefeye
sahiptir.

Karahanlı Dönemi minareleri arasında Özkent, Çar Kurgan, Vabkent
ve Aktepe minareleri bulunmaktadır.
Karahanlılarda görülen yapı türlerinden biri de türbelerdir.
Karahanlılar Dönemi’nde türbeler, genellikle kare planlı ve tek
kubbeli inşa edilmiştir. Dairesel ya da sekizgen planlı yapılanlar
da vardır. Bu döneme ait türbeler gerek geometrik, stilize bitkisel
motifler ve yazı kuşakları bakımından gerek kendilerinden sonra
yapılan türbelere örnek olmaları açısından önemlidir. Görsel 3.2: Kalan Minare,
Özbekistan
Karahanlı mimarisinde türbelerin ön cephelerine önem verilmiş, tuğlalar süsleme
unsuru olarak kullanılmıştır. Türbeler Orta Asya çadır geleneğinin mimariye yansıması
olarak görülmüş ve türbe geleneği Karahanlılardan sonra Gazneliler, Selçuklular ve
Osmanlılarda devam etmiştir.

Karahanlı Dönemi’nin önemli türbelerinden olan Ayşe Bibi Türbesi Sultan Alp
Arslan’ın kızı Ayşe Bibi için 7x7 m ölçülerinde yapılmıştır (Görsel 3.3). Türbe, ön cephenin
iki yanında yer alan, ortadan yukarıya doğru daralan, minare biçimli kuleleri ile dikkat
çekmektedir. Yapının cephesi çok sayıda kare yıldız, haçvari süsleme içeren terrakota
(her tür pişmiş topraktan yapılmış kullanım ve süs eşyası) plakalarla kaplanmıştır.

Görsel 3.3: Ayşe Bibi
Türbesi, Kazakistan

55