Page 22 - ÜÇ BOYUTLU SANAT ATÖLYE 11

ÜÇ BOYUTLU SANATA GİRİŞ

Üç Boyutlu Sanatta Kompozisyon Kavramları

Yüzeyde düzen anlayışı: Yüzeyde yer alacak biçimlerin, birbirine göre uyumlu ve estetik bir bütünlük sağlayarak
kurgulanmasıdır.
Geometrik kurgu: Biçimlerin benzerlik gösterdikleri en yakın geometrik şekillere göre düzenlenmesidir.
Simetri-asimetri: Nesneler bir çizgiyle ortadan eşit ayrıldığında iki parçanın birebir örtüşmesi simetriyi, eşleşme-
mesi durumu da asimetriyi ifade eder.
Boşluk-doluluk: Boşluk, üç boyutlu formların içindeki veya çevresindeki boş alanlardır. Doluluk ise formun kendi-
sidir. Boşluk-doluluk dengesi ya da zıtlığının kullanımı geleneksel kapalı form anlayışını sonlandırmış, bulunduğu
mekânla ilişkiler kuran hareketli, parçalı kütle formları oluşturmuştur.
Büyük-küçük: Kompozisyonda biçim ve parçacıkların farklı ölçüleriyle bütünlük sağlamak için bir araya gelmesi-
dir.
Uzaklık-yakınlık: Kompozisyon içinde yer alan birimlerin, birbirlerine olan mesafesinin bütünlük ile ilişkisini ta-
nımlar. Birimlerin yüzey dokuları da yakınlık-uzaklık etkisi oluşturur.

Kompozisyon eleman ve ilkeleri yapılacak çalışmalarda tasarımcıyı disipline eder. Bir düzen içerisinde mate-
matiksel bir kurgu oluştururken çalışmanın denge ve bütünlüğü verilmek istenen mesajın net algılanmasını sağlar.
Kompozisyon eleman ve ilkelerini kullanan bir sanatçı, bu eleman ve ilke kurallarını uygularken kavramlar üze-
rinden düşünerek sabırla estetik bütünlüğü oluşturur. Bu kavramlar üzerinden düşünme yetisi ʻʻgörmeʼʼ ile başlar.
Sanatçı tasarım üzerinde geometrik kurgu, tekrar, boşluk-doluluk, denge vb. kavramlar ile düşünerek nitelikli bir
bütün elde eder.
Görsel algının artmasıyla birey estetik değerler ile düşünmeyi, ayrıntılara dikkat etmeyi ve bu ayrıntılar içerisin-
de ışık-gölge, perspektif, ritim, denge, renk, mekân gibi değerler üzerinden bütünü algılayabilmeyi öğrenir.
Dewey’e (Devey) göre sanatsal süreç: ‘‘Değerlerle düşünme ve sorun çözme sürecidir, bu süreç kişiyi nitelikli bir
bütünlüğe götüren değerler arası ilişkilerin işlendiği, denetimli bir süreçtir’.’
Çevrede görülen biçimleri, renkleri, biçimlerin özelliklerini (büyük-küçük, uzak-yakın, saydam-mat gibi) her
birey farklı algılar. Geçmişte kazanılmış deneyimler, farklı yaşam tarzları, doğaya ve yaşama karşı duyulan sorum-
luluk, alışkanlıklar, zihinsel ve bedensel sağlık görme gücünü etkileyen etmenlerdir. Bütün bu etmenler sayesinde
farklı görme biçimleri elde edilir.

Görsel 1.12: Sanatçıların farklı algılamalarına dair örnek bir karikatür, David Vela (Devid Vela), 6. Fadjr Uluslararası Görsel Sa-
natlar Festivali Golden Tooba Ödülü

19
19