Page 154 - TÜRK VE BATI MÜZİĞİ TARİHİ 12

11. ÜNİTE

11.2.3. Osmanlı Öncesi Dönemde Türk Müziğinde Meydana Gelen Değişimler

Karahanlı, Gazne ve Selçuklu devletleri Türk İslam kültürünün gelişmesine önemli katkılar sağlamıştır. Türk
müziği, bu devletlerin kültürel özellikleri kapsamında şekillenmiştir (Tablo 25).

Tablo 25: Türk İslam Devletlerinde Müziğin Gelişimi

• İslamiyet sonrası dinî müziğin ilk örnekleri verilmiştir.
• Tuğ Takımı “Tabılhane” (Davul Evi) ismini almıştır.
• Ozanlık geleneği, Türk halkının doğal yaşamında gelişmiştir.
Karahanlılar • Kopuz eşliğinde türkü söylemenin beraberinde tambur eşliğinde şarkı
(840-1212) söyleme geleneği de başlamıştır.
• Müzikte yeni tür ve biçimler ortaya çıkmıştır.
• Türk müziğinde on yedi perdeli ses sistemi ortaya çıkmıştır.
• Tambur, Türk müziği ses sisteminin temel çalgısı olmuştur.
• Gazne, sanat ve müzikte önemli bir merkez hâline gelmiştir.
• Fars, Arap ve Hint müzikleri ile yoğun bir etkileşim yaşanmış; Türk mü-
ziği, özellikle Kuzeybatı Hint müziğini etkilemiştir. Bu bölgenin müzik
bilginleri, Türk müziği ses dizilişini “truşka” olarak isimlendirmiştir.
Gazneliler • Büyük önem verilen kasideler, doğaçlama ve usulsüz seslendirilmiştir.
(963-1186)
• Klasik şiir ile bağlantılı olarak klasik Türk müziği ortaya çıkmaya başla-
mıştır.
• Halk tarafından büyük ilgi gören küçük lirik destanlar ve deyişler, kopuz
eşliğinde seslendirilmiştir.
• Türk müziği, Arap ve Fars müzikleri ile iç içe geçerek kaynaşmıştır.
• Eserlerde Orta Asya yansımaları belirgin bir şekilde hissedilmiştir.
• Orta Asya’nın dans ve müzik kültürü Anadolu’ya taşınmıştır.
• Tasavvuf anlayışı yayılma imkânı bulmuş, tekke ve zaviyelerde sema ile
birlikte dinî müzik de icra edilmiştir.
• Halk müziği, ozanlar tarafından yaşatılmış ve “destancılık geleneği” sür-
dürülmüştür.
Selçuklular • Köklü bir geçmişe sahip olan askerî müzik, nevbet (nöbet) ismini almış-
(1040-1308) tır ve nevbet, hükümdarlık alametleri arasında sayılmıştır.
• Tekkelerin oluşmasının ardından tasavvuf müziği gelişmeye başlamış-
tır.
• Sanatçıların Selçuklu hükümdarları ve dönemin ileri gelenleri tarafın-
dan himaye edilmesi, klasik Türk müziğinin gelişmesini sağlamıştır.
• Sarayda eğlence müziği gelişim göstermiş; hanende ve sazendeler,
halkın huzura kabul törenleri sırasında sultanı eğlendirmek için çalıp
söylemiştir.

BİLGİ NOTU

Bir oktav içerisindeki tampere olmayan on yedi sesten oluşan Türk müziği ses sistemine on yedili ses sistemi denir.
Var olan tüm sesler sıralandığında on sekizinci ses, ilk sesin oktavıdır. Bu ses sistemi, Urmevi ile yaygınlık kazanmış ve
Türk müziğinde yüzyıllar boyunca geçerliliğini korumuştur.

ARAŞTIRALIM PAYLAŞALIM

• İslamiyet’in kabulünden sonraki Türk topluluklarının kullandığı çalgılarla ilgili bir araştırma yapınız.
• Bulduğunuz çalgı görsellerinden de yararlanarak dijital ortamda bir sunum hazırlayınız ve bu sunumu
arkadaşlarınızla paylaşınız.

TÜRK MÜZİĞİNDE DÖNEMLER 153