Page 158 - TÜRK VE BATI MÜZİĞİ TARİHİ 12

11. ÜNİTE

Osmanlı'da dinî içerikli müzik, cami ve mescit gibi ibadethaneler ile tekkelerde icra edilmiştir. Sanat müziği
makamları ve üslubu ile icra edilen cami müziği, ibadeti esas almış; tekke müziği ise ayinlere eşlik amacıyla kulla-
nılmıştır.
Osmanlı Dönemi’nde cami müziği bi-
çimleri ve bu biçimlerin hangi durumlarda
icra edileceği belirlenmiştir. Ezanın okunuş
üslubu ve ezan vakitlerinde kullanılacak ma-
kamlar gibi konular ile tekbir, sela, temcit
gibi günümüzde de kullanılan cami müziği
biçimleri son şeklini almıştır. Cami müziğinin
insan sesi ile icra edilmesi, bir zorunluluğu
da beraberinde getirmiştir. Ses teknolojile-
rinin henüz gelişmediği bu dönemde sesin
kalabalık insan topluluklarına ulaştırılması
için farklı yöntemler geliştirmek gerekmiş-
tir. Bu sebeple Osmanlı Dönemi mimarları,
camilerde iç mekânın akustiğine çok önem
vermiştir (Görsel 166). İç mekânın akustik
özellikleri, seslendirilen cami müziği eserlerini Görsel 166: Sultan Ahmet Camii
daha mistik ve dinî duyguları yücelten bir yapı-
ya büründürmüştür.
İslam tasavvufunda çeşitli anlayışlar geliş-
miştir. Sanat müziğinin üslup ve çalgıları ile icra
edilen ve dönemin en çok yaygınlaşan tasav-
vuf geleneği Mevlevilik olmuştur (Görsel 167).
Mevlâna Celalettin Rumi’nin tasavvufi görüşle-
ri doğrultusunda oluşan Mevlevilik geleneği-
nin ayin müziği, sanat müziğinin gelişiminde
önemli rol oynamıştır. Zaman içinde sayıları
artan Mevlevihaneler, sanat müziği üslubunun
yaygınlaşmasını ve gelişmesini sağlamıştır. Sa-
nat müziğinin en büyük biçimi olan ayin-i şerif-
ler, bu türün karakteristik özelliklerini ihtişamlı
bir şekilde sergileyerek en önemli sanat müziği
eserleri arasında yer almıştır.
Ayinlerde görev alan dervişler, ayindeki Görsel 167: Mevlevi dervişleri
sorumluluklarına göre çeşitli isimler almıştır
(Tablo 26). Müzik eğitimini Mevlevihanelerde alan bu müzisyenlerin bir kısmının bestecilik yönü de gelişmiştir.
Mevlevi dergâhlarında yetişen besteciler, dinî ve din dışı türlerde çok sayıda eser besteleyerek sanat müziğinin
gelişimine katkı sağlamıştır.
Tablo 26: Mevlevi Ayininde Görev Alan Kişiler

Mevlevi Şeyhi Mevlevi ayinlerini yöneten kişidir.

Mevlevi dergâhının müzikle ilgili tüm faaliyetlerinden sorumlu olan ve mutriban
Kudümzenbaşı heyetinde kudümü en iyi çalan kişidir. Kudümzenbaşı; bilgisine güvenilen, geniş
bir repertuvara sahip olan, otoriter ve tecrübeli kudümzenler arasından seçilmiştir.
Ney üflemek konusunda usta kabul edilen ve mutriban heyetinde kudümzenbaşı-
Neyzenbaşı
dan sonra gelen ikinci önemli kişidir.
Ses tınısı uygun olan tecrübeli ayinhanlar arasından seçilen ve ayinlerde naat oku-
Naathan
yan kişidir.
Semazen Mevlevi ayininde icra edilen müzik eşliğinde sema dönen kişilerdir.

TÜRK MÜZİĞİNDE DÖNEMLER 157