Page 161 - TÜRK VE BATI MÜZİĞİ TARİHİ 12

11. ÜNİTE

Türkler, Orta Asya’dan itibaren belli dönemlerde farklı müzik notaları kullan-
mıştır. Örneğin Uygurlar, İran’da geliştirilen “mani nota yazısı”nı kullanmış, Çin’de
yaşayan Hıtay Türkleri ise adına “ayalgu” dedikleri bir nota sistemi geliştirmiş-
tir. İlk kez Farabî tarafından kullanılan Kindî’nin ebcet notası; Şirazî, Urmevî ve
Abdülkadir Meragi gibi üstatların katkılarıyla daha da gelişmiştir. Ebcet notası,
Arap alfabesindeki harf ya da harf gruplarının bir sese karşılık geldiği, süre de-
ğerlerini ise harflerin altına konulan rakamların belirlediği nota yazım sistemidir.
Osmanlı Dönemi müzik adamları tarafından da bazı nota yazıları geliştirilmiş
ancak bu nota yazım sistemleri meşk usulünde notaya ihtiyaç duyulmamasın-
dan dolayı yaygınlaşmamıştır. Bu dönemde kullanılan nota yazım sistemleri şun-
lardır:
Nayi Osman Dede Nota Yazısı: Nayi Osman Dede’nin geliştirdiği nota siste-
mi bir tür ebcet notasıdır. Bu nota sisteminde Türk müziğindeki perde isimlerinin
baş harfleri Arap alfabesi ile yazılmıştır. Nayi Osman Dede, konu ile ilgili bir de
kitap yazmıştır.
Kantemiroğlu Nota Yazısı: Kantemiroğlu, bu dönemde geliştirdiği nota ya-
zısını “Kantemiroğlu Edvârı” olarak bilinen eserinde tanıtmıştır. Bu eser sayesinde
Kantemiroğlu notası ile yazılmış üç yüzden fazla peşrev ve kırk kadar saz semaisi
günümüze ulaşmıştır. Neyzen Mustafa Kevserî Efendi de “Kevserî Mecmuası” adlı
eseri vasıtasıyla bu nota sistemiyle yazılan yüz altmış kadar eseri kayıt altına al-
mıştır (Görsel 170).
Hamparsum Nota Yazısı: Hamparsum Limonciyan, III. Selim’in isteği üzeri-
ne bir nota yazısı geliştirmiştir. Hamparsum nota yazısı, müzisyenler tarafından Görsel 170: Kantemiroğlu nota
yazısı örneği, Kevserî Mecmuası
ilgiyle karşılanmış ve diğer nota yazılarından daha sık kullanılmıştır. Orta Çağ Av-
rupası’nda kullanılan neuma nota yazısını andıran bu nota yazım sisteminde ezginin iniş çıkışlarını göstermeye
yarayan yedi adet işaret kullanılmıştır.
2. ETKİNLİK

• Aşağıda Hüseyni Külli Külliyat adlı eserin Hamparsum notasıyla ve Batı müziği nota yazım sistemiyle
yazılan biçimleri verilmiştir. İki notayı karşılaştırınız (Görsel 171, Görsel 172).
• Hamparsum notasındaki işaretlerin hangi notalara karşılık geldiğini belirlemeye çalışınız.
• Tespitlerinizi arkadaşlarınızla paylaşınız.
HANE œ
8 28 œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
j
& 5 4 œ j ˙ Œ Œ
3
& 5 8 œ œ6 œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ Œ œ œ œ Œ œ œ œ œ œ œ ˙
6 œ
œ
8 œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
œ
œ
& 5 Œ
9 8 œ6 j œ
TESLİM
œ
œ
J
& 5 . œ œ œ œ œ œ œ4 œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ4 œ œ œ œ œ
11 8
& 5 œ œ œ œ œ4 œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ Œ œ
13 8 MÜLAZİME œ œ œ œ 6 œ œ œ œ œ œ8 œ œ œ œ6 œ œ œ œ œ
œ
& 5 Œ œ8 œ œ œ œ Œ
15 8 œ œ œ œ œ œ j j
& 5 œ œ8 œ6 œ œ œ ‰ J Œ œ œ8 œ œ œ 8 œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
j
18 8 œ œ œ œ œ œ œ œ8 œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ8 œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
œ
& 5
20 8 œ6 œ œ œ œ œ œ œ8 œ œ8 œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
& 5 Œ
œ
22 8 œ œ8 œ œ œ œ œ œ œ8 œ œ œ œ œ œ œ œ8 œ œ œ œ œ œ œ6 œ œ œ
œ
& 5
24 8 œ œ œ . œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
& 5 Œ œ J œ Œ
Görsel 171: Hamparsum notası Görsel 172: Hüseyni Külli Külliyat

160 TÜRK MÜZİĞİNDE DÖNEMLER