Page 166 - TÜRK VE BATI MÜZİĞİ TARİHİ 12

11. ÜNİTE

Buhurizade Mustafa Itri (1640 ?-1712)
Geleneksel Türk müziğinde klasik anlayışın en büyük isimlerinden biri olarak
kabul edilen Buhurizade Mustafa Itri, İstanbul’da dünyaya gelmiş ve iyi bir eğitim
görmüştür (Görsel 181). Enderun’da müzik öğretmeni ve hanende olarak görev
almıştır. “Itri” mahlasıyla divan ve âşık tarzlarında şiirler yazmasının yanı sıra hat-
tatlık da yapmıştır. Mevlevi olan Buhurizade Mustafa Itri’nin birçok önemli dinî
müzik eseri ile bestelediği 1000’i aşkın eserden 40 kadarı günümüze ulaşmıştır.
Başlıca Eserleri: Nevâ Kâr, Segâh Kurban Bayramı Tekbiri, Segâh Salat-ı Üm-
miye, Dilkeşhaveran Gece Salatı, Mâye Cuma Salatı, Segâh Mevlevi Ayini, Tuti Mu-
cize Guyem Ne Desem Laf Değil (Segâh Yürük Semai), Her Gönlü Periye Gönül
Müptela Olur (Buselik Beste).
Nayi Osman Dede (1642 ?-1729)
Görsel 181: Buhurizade Mustafa Nayi Osman Dede; besteciliğin yanı sıra neyzen, hattat ve şair gibi unvanla-
Itri
ra da sahiptir (Görsel 182). Galata Mevlevihanesinde çileye kapandığı dönemde
ney üflemeyi öğrenmiş ve ney üflemedeki ustalığından dolayı “Kutb-i Nayi” (Ne-
yin Kutbu) sıfatı ile anılmıştır. Mevlevihanede on sekiz yıl boyunca neyzenbaşı
olarak görev yapmıştır. Müzik teorisi ile de ilgilenen Nayi Osman Dede, eski ed-
vâr kitaplarını inceledikten sonra “Rabt-ı Tabirat-ı Musıki” isminde Farsça bir kitap
yazmıştır.
Başlıca Eserleri: Rast Mevlevi Ayini, Hicaz Mevlevi Ayini, Çargâh Mevlevi Ayi-
ni, Uşşak Mevlevi Ayini, Miraciye, Segâh Saz Semaisi, Büzürk Peşrev, Rast Peşrev,
Çargâh Peşrev, Bayati Saz Semaisi.
Sultan III. Selim (1761-1808)
1789 yılında Osmanlı tahtına oturan ve Mevleviliğe mensup olan III. Selim,
müzik ve edebiyata da ilgi göstermiştir (Görsel 183). “İlhami” mahlasıyla bir Divan
Görsel 182: Nayi Osman Dede yazan III. Selim, sanatçılara büyük destek vermiştir. Müziğin gelişimi için önemli
çalışmalar yaparak Hamparsum Limonciyan, Ali Nutki Dede ve Abdülbaki Nasır
Dede’yi nota yazısı geliştirmeleri konusunda teşvik etmiştir. Isfahanek-i cedid, hi-
cazeyn, şevk-i dil, arazbar buselik, hüseyni zemzeme, suzidilara ve şevkefza ma-
kamlarını Türk müziğine kazandıran III. Selim’in 83 eseri günümüze ulaşabilmiştir.
Başlıca Eserleri: Suzidilara Peşrev, Gönül Verdim Bir Civane (Hüzzam Şarkı),
Bir Nev Civane Dil Müpteladır (Şehnaz Şarkı), Pesendide Saz Semaisi, Hicaz Peş-
rev, Suzidilara Mevlevi Ayini.
Hamamizade İsmail Dede Efendi (1778-1846)
Hamamizade İsmail Dede Efendi, İstanbul’un Şehzadebaşı semtinde dünyaya
gelmiştir (Görsel 184). Sesi ve yeteneği ile dikkati çeken Dede Efendi; yedi yaşın-
dan itibaren müzik dersleri almış, yirmi yaşında Mevlevi olmuş ve yirmi iki yaşında
“dede” unvanı almıştır. Sultan III. Selim tarafından yeteneği fark edildikten sonra
Enderunda hocalık yapmaya başlamıştır. II. Mahmut Dönemi’nde “müezzinba-
Görsel 183: Sultan III. Selim şı” olarak atanmıştır. Eserlerini klasik üslubun dışına çıkmadan fakat yenilikçi bir
tarzda besteleyen Dede Efendi; sultaniyegâh, neveser, sababuselik, hicazbuselik
ve arabankürdi makamlarını Türk müziğine kazandırmıştır.
Başlıca Eserleri: Ey Büti Nev Eda (Hicaz Şarkı), Yine Bir Gülnihal (Rast Şarkı),
Bir Gonca Femin Yaresi Vardır Ciğerimde (Bayati Beste), Hüzzam Mevlevi Ayini,
Ferahfeza Mevlevi Ayini, Şad Eyledi Can-ü Dilimi Ruh-i Revanım (Sultaniyegâh
Yürük Semai), Yüzündür Cihanı Münevver Eden (Rast Şarkı).
Şakir Ağa (1779-1840)
Aslen Kırımlı olan Şakir Ağa, sesinin güzelliğinden dolayı III. Selim Dönemi’n-
de Enderuna alınmıştır. Keman ve tambur çalan Şakir Ağa hanendeliği ve beste-
ciliği ile ön plana çıkmıştır. Halk şiiri ve halk müziğine ilgi duymuş ve bazı halk
şairlerinin şiirlerini bestelemiştir.
Başlıca Eserleri: Dün Gece Sende Men Dert Mende (Buselik Şarkı), Bir Dilbere
Dil Düştü ki Mahbub-u Dilimdir (Ferahnak Yürük Semai), Bakma Sakın Benden
Görsel 184: Hamamizade İsmail Yana (Acemaşiran Şarkı), Gelmiş Değil Böyle Peri (Saba Şarkı).
Dede Efendi Tanzimat Öncesi Dönem’de yaşayan müzik adamları, hayatlarına değinilen

TÜRK MÜZİĞİNDE DÖNEMLER 165