Page 165 - TÜRK VE BATI MÜZİĞİ TARİHİ 12

11. ÜNİTE

11.3.2. Tanzimat Öncesi Dönem’in Önemli Müzik Adamları
Abdülkadir Meragi (1353 ?-1435)
Türk bilgini, bestekâr, hanende, nazariyatçı, hafız ve hattat gibi unvanlara sa-
hip Abdülkadir Meragi, Azerbaycan’ın Meraga Kentinde doğmuştur (Görsel 177).
Dönemin bilginlerinden Gıyaseddin Gaybî’nin oğludur. Önce Timur’un daha son-
ra Şahruh’un sarayında yaşamış, Herat’ta vefat etmiştir. Müzik sanatını bir bilim
gibi inceleyerek sistemci bir yaklaşım sergilemiş, “Cami-ül Elhan” (Ezgiler Derle-
mesi) adlı eserinde ve diğer kitaplarında nazari bakış açısını yazıya dökmüştür.
Sanatçının pek çok bestesi, yazmış olduğu kitaplar aracılığıyla günümüze ulaş-
mıştır.
Başlıca Eserleri: Fevaid-i Aşere, Kenz-ül Elhan (Ezgiler Hazinesi), Şerhü'l Ki-
tabü'l-Edvâr (Musiki Makamları Şerhi), Câmiü'l-Elhan (Nağmeler Topluluğu) ve
Makâsidül Elhan (Ezginin Maksadı).
Sultan II. Murat (1402-1451)
Görsel 177: Abdülkadir Meragi
Sultan II. Murat, Amasya’daki şehzadelik yıllarından itibaren bilime ve diğer
sanat dalları ile birlikte müziğe de ilgi duymuştur (Görsel 178). Edebiyata özel ilgi
gösteren II. Murat, “Muradî” mahlası ile şiirler yazmıştır. Onun hükümdarlığında
Enderunda çeşitli bilim dalları ile birlikte şiir, mimari ve müzikle ilgili de eğitim
verilmeye başlanmıştır. II. Murat, dönemin bilginlerini Türkçe eserler yazmaya teş-
vik etmiş, Arapça ve Farsçadan çevrilen eserlerin çoğalmasına ortam hazırlamış-
tır. Müzikle ilgili kuramsal kitapların yazılmasına ön ayak olmuş, yüzlerce birleşik
makam icat edilmesini desteklemiştir. Sultan II. Murat Dönemi, en çok makam
terkibinin yapıldığı dönem olmuştur.
Ahmetoğlu Şükrullah (1388 ?-1489 ?)
II. Murat ve Fatih Sultan Mehmet dönemlerinde yaşayan Ahmetoğlu Şükrul-
lah’ın Amasyalı olduğu bilinmektedir. Hayatı ve eğitimi ile ilgili bilgi bulunma-
makla beraber eserlerinden yola çıkarak iyi bir eğitim almış olduğu sonucuna
Görsel 178: Sultan II. Murat varılmıştır. Ahmetoğlu Şükrullah, Safiyüddin Abdülmümin’in müzik alanında
yazdığı bilimsel içerikli kitabı -kendisi de birtakım eklemeler yaparak- Türkçeye
çevirmiştir. “Kitab-ı Edvâr” adlı bu eser; ses fiziği, ses aralıkları, perdeler gibi pek
çok konunun yanı sıra organoloji bilgilerini de içermektedir.
Ali Ufki Bey (1610-?)
Santuri Ali Ufki Bey olarak da bilinen Ali Ufki Bey, Leh asıllıdır (Görsel 179).
Bir müzik bilimci olmasının yanı sıra hanendelik ve sazendelik vasıflarıyla da ön
plana çıkmıştır . Enderunda on dokuz yıl boyunca geniş kapsamlı bir eğitim gör-
müş, eğitimini tamamladıktan sonra aynı kurumda hocalık yapmıştır. Tasavvufa
da eğilimi olan Ali Ufki Bey, “Ufki” mahlası ile halk şiirine benzeyen Türkçe ilahi
denemeleri yazmıştır. En önemli eseri, 1650’lerde yazdığı -“Ali Ufki Edvârı” olarak
da bilinen- “Hâzâ Mecmua-i Saz ü Söz”dür. Ali Ufki Bey, bu kitabında 16 ve 17.
yüzyıla ait beş yüzden fazla Türk sanat müziği eserini Batı müziği nota sistemini
kullanarak kayıt altına almıştır.
Görsel 179: Ali Ufki Bey Sultan IV. Murat (1612-1640)
Sultan I. Ahmet’in oğlu ve 17. Osmanlı padişahı olan Sultan IV. Murat, şair ve
bestecidir (Görsel 180). Şiirlerini “Muradî”, bestelerini ise “Şah Murat” mahlasını
kullanarak yazmıştır. 16. yüzyılda dönemin siyasi ve iktisadi sorunlarından dola-
yı durma aşamasına gelen müzik faaliyetleri, Sultan IV. Murat zamanında tekrar
canlanmıştır. Onun döneminde Türk müziği yaygınlaşmış ve önemli ölçüde ge-
lişmiştir. 17. yüzyılın önemli bestecilerinden olan Sultan IV. Murat’ın on üç eseri
günümüze ulaşabilmiştir.
Başlıca Eserleri: Hicaz (Uzzal) Peşrev, Hüseyni Peşrev.
Ladikli Mehmet Çelebi (15. yy.-1494 ?)
Yaşadığı devrin en büyük müzik bilimcisi kabul edilen Ladikli Mehmet Çe-
lebi’nin hayatı hakkında bilgi bulunmamaktadır. Fatih Sultan Mehmet’e ithafen
yazdığı “El-Fethiyye fî’l- Musıki” ve II. Bayezid’e ithaf ettiği “Zeynü’l-Elhan” adlı
Görsel 180: Sultan IV. Murat eserleri müzik teorisiyle ilgilidir.

164 TÜRK MÜZİĞİNDE DÖNEMLER