Page 132 - Konu Özetleri AYT Biyoloji

EMBRİYONİK GELİŞİM SÜRECİ

Ektoderm

Endoderm
(a) Blastopor (b) Sindirim kanalı oluşumu (c) Mezoderm

Gastrulasyon (a), farklılaşma (b ve c)

Organogenez
• Gastrulasyon evresinden sonra organogenez evresi başlar. Bu evrede ektoderm, endoderm ve mezoderm embri-
yonik tabakalarından doku ve organlar gelişir. Örneğin mezoderm tabakasından böbrek, üreme organları gibi yapılar
oluşur.
• Organogenezde ilk oluşan organlar beyin ve omuriliktir. Organ oluşumu, gebeliğin ilk üç ayında gerçekleşir. Bu
nedenle gebeliğin ilk üç ayında yetersiz beslenme, bazı ilaçlar, virütik hastalıklar, radyasyon gibi etkenler embriyo-
nun gelişimini olumsuz etkileyebilir. Organogenezin ardından hücre büyümesi ve farklılaşması gerçekleşir. Kendi
işlevlerini yapacak hücreler bir araya gelerek dokuları, dokular da organları oluşturur. Organogenez sürecinde bazı
hücreler kendi yerlerinden ayrılarak başka yerlere göç ederken bazı hücreler de ölüme programlanmıştır. Buna
apoptozis denir. Parmaklar arasındaki boşluklar, sindirim kanalı boşluğu apoptozis sayesinde gerçekleşir.

Plasenta ve Göbek Bağı
• Embriyonun rahim içine yerleşmesi ile burada plasenta ve göbek bağı adı verilen özel yapılar gelişir.

Plasenta ve göbek bağının yapısı
• Gelişmenin ilk 2-4 haftalık döneminde embriyo, besin ihtiyacını endometriyumdan karşılar. Sekiz haftaya kadar endo-
metriyum bu görevi sürdürür. Embriyo, implantasyondan bir hafta sonra oluşmaya başlayan plasentadan da beslen-
meye başlar.
• Blastosistin dış tabakası dışarı doğru büyüyüp endometriyumla birleşerek plasentayı oluşturur. Plasenta hem anneye
hem de embriyoya ait kan damarlarını içeren disk şeklinde bir yapıdır. Dıştan içe doğru koryon ve amniyon zarından
oluşur. Bu zarların arasından iki atardamar, bir toplardamar göbek kordununu oluşturur. Göbek kordonundaki kan
embriyoya aittir. Ağırlığı doğuma kadar yaklaşık 1 kg’a kadar ulaşabilir.
• Plasenta, anne ve embriyo arasında besin maddelerinin, solunum gazlarının ve metabolik atıkların değişiminin ger-
çekleştiği yerdir. Annenin antikorlarının bebeğe geçmesini sağlayarak bebeğin bağışıklık kazanmasında etkilidir.

DİKKAT
Gebeliğin ilk 10-12 haftasında plasentadan yüksek oranda hCG hormonu salgıladığından endokrin bez özelliği gösterir.
Bu hormon, korpus luteumun bozulmasını önleyerek korpus luteumdan östrojen ve progesteron salgılanmasını devam
ettirir. hCG hormonunun zamanla azalması sonucu östrojen ve progesteron üretme görevini plasenta üstlenir.

132 MEBİ KONU ÖZETLERİ BİYOLOJİ - AYT