Page 35 - Konu Özetleri TYT Biyoloji

ENZİMLER

Aktivatör ve İnhibitör Etkisi
• Enzimin çalışma hızını artıran maddelere aktivatör denir. Pepsinojen, mide hücreleri tarafından üretilen inaktif bir
enzimdir. Mide öz suyunda bulunan hidroklorik asit (HCI), inaktif olan pepsinojeni aktif pepsin durumuna getiren bir
aktivatör maddedir. Su miktarındaki artış belli değerlere kadar aktivatör etki yapar. Bileşik enzimlerin yapısında bulu-
nan kofaktör ya da koenzimler de bir aktivatördür.
• Enzimlerin etkinliğini yavaşlatan ya da durduran maddelere ise inhibitör denir. İnhibitörlere siyanür, cıva, kurşun,
kadmiyum ve arsenik gibi ağır metaller; tarım ilaçları, yılan, akrep ve örümcek zehri örnek olarak verilebilir. Yüksek
sıcaklık, pH, ışık değişimleri de inhibitör etkisi gösterir. Örneğin ultraviyole ışınlar amilaz enzimini inhibe eder.
Görevi
• Enzimler reaksiyonun gerçekleşmesi için gerekli enerjiyi sağlamaz ancak tepkimenin aktivasyon enerjisini düşürerek
reaksiyonların daha düşük enerjiyle daha hızlı gerçekleşmesini sağlar. Enzimler olmasaydı vücudumuzdaki üre yakla-
şık üç yüz yılda parçalanırdı.

• Aktivasyon enerjisi enzimlerle düşürülmeseydi vücutta biyokimyasal reaksiyonlar hücrelere zarar verecek kadar yük-
sek sıcaklıklarda gerçekleşecekti. Enzimlerle tepkimelerin hücrelere zarar vermeden daha düşük sıcaklıklarda gerçek-
leşmesi sağlanır. Örneğin, 1 molekül glikozun vücut dışında yakılması için gereken sıcaklık yaklaşık 160 °C iken canlı
hücrelerde enzimler sayesinde 36,5-37 °C’de yakılır.
• Kas kasılması, sinirsel iletim, protein sentezi, büyüme, üreme, hücre bölünmesi gibi birçok metabolik reaksiyon enzimler
ile gerçekleştirilir.
Canlılar İçin Önemi
• Enzimler canlılığın devamı için çok önemlidir.
• Süt kaynatıldığında içindeki mikroorganizmaların enzimleri bozulur ve böylece ekşimeden saklanabilir. Enzimler, protein
yapısında olduklarından sıcaklık değişimlerinden etkilenir. 0 °C’nin altında enzimlerin yapıları bozulmaz ama enzimler
görevlerini yapamaz. Düşük sıcaklıkta mikroorganizmaların enzimleri çalışmayacağı için besinler dondurucuda bozulma-
dan uzun süre saklanabilir.

Kaynatılan süt uzun süre bozulmadan kalır. Derin dondurucuda besinlerin enzimleri durdurulur.
• Hücrelerdeki su miktarı %15’in altına düşerse enzimler çalışamaz. Enzimlerin bu özelliği sayesinde bal, reçel, turşu,
gibi yiyeceklerde su miktarı %15’in altına düşürülerek bozulmadan uzun süre saklanabilir.

Sebze ve meyveler kurutularak uzun süre Reçeller su oranı düşürülerek enzimleri
saklanabilir. durdurulur.

• Enzimlerin canlının yapısında gerçekleşen reaksiyonları hızlandırmasının dışında başka birçok görevi vardır. Anti-
biyotiklerin, kimyasal temizlik malzemelerinin, ekmek, peynir, şeker, kahve, sirke, vitamin gibi gıdaların üretiminde
enzimler kullanılır. Petrol tankerlerinden sızan petrolün çevreye verdiği zararların yok edilmesinde de enzimler etkilidir.

35
BİYOLOJİ - TYT MEBİ KONU ÖZETLERİ 35