Page 69 - Konu Özetleri TYT Coğrafya

DIŞ KUVVETLER (AKARSULAR)

AKARSU BİRİKTİRMESİYLE OLUŞAN YER ŞEKİLLERİ
Akarsuların aşındırarak taşıdığı malzemelere alüvyon adı verilir. Yatak eğiminin azaldığı yerde akış hızı yavaşlar ve bu
durumda akarsu taşıdığı malzemeleri yatağına ve çevresine yığar. Bu sürece akarsu biriktirmesi denir. Akım miktarının
fazla olduğu dönemlerde iri boyutta malzeme, akım miktarının azaldığı dönemlerde daha ince boyutta malzeme birikir ve
buna bağlı olarak çeşitli biriktirme şekilleri oluşur.

Akarsu biriktirme şekilleri

Birikinti Konisi ve Yelpazesi: Akarsuların dağların yamaçlarından düzlüğe indikleri yerde taşıdıkları alüvyonların bir kıs-
mını koni şeklinde biriktirmesi ile oluşan şekillere birikinti konisi denir. Alüvyonlar daha yayvan bir şekilde birikirse oluşan
şekillere birikinti yelpazesi denir.

Dağ Eteği Ovası: Bir dağ eteği boyunca oluşmuş çok sayıda birikinti konisi veya yelpazesinin zamanla birleşmesiyle
oluşan şekillerdir.

Dağ İçi Ovası: Yüksek ve engebeli alanların eğiminin azaldığı yerlerde akarsuların ve sel sularının getirdiği alüvyonları
biriktirmesiyle oluşturduğu düzlüklerdir.

Irmak Adası: Akarsuların yatak eğiminin azaldığı yerlerde taşıdığı alüvyonları kendi yatağının içine yığmasıyla oluşturdu-
ğu kum adacıklardır.

Taban Seviyesi Ovası (Taşkın Ovası): Akarsuların ağızlarına yakın kısımlarında geniş tabanlı vadilerde alüvyonların
birikmesiyle oluşan düzlüklere denir.

Delta: Akarsuların taşıdıkları alüvyonları denize veya göle döküldüğü yerde biriktirmesiyle oluşan düzlüklerdir. Bir kıyıda
delta oluşabilmesi için; kıyı derinliğinin az olması, akarsuyun bol alüvyon taşıması, güçlü dalga ve akıntıların olmaması,
gelgit olayının etkili olmaması gerekir.

AKARSULARIN HEM AŞINDIRMA HEM BİRİKTİRME YAPMASI İLE OLUŞAN ŞEKİLLER

Menderes: Akarsuyun eğimin azaldığı yerlerde yatağını yanlarına doğru
aşındırması ve alüvyonları burada biriktirmesiyle oluşturduğu büklümlere
denir. Bir akarsu menderes oluşturursa; akarsuyun boyu uzar, derine doğ-
ru aşındırması azalır, yanlara doğru aşındırması artar, enerji potansiyeli
azalır, akarsu çok sık yatak değiştirir.

Seki (Taraça): Akarsular, yataklarında akarken derine aşındırma gücü ar-
tarsa yatağına gömülür ve böylece yamaçlarında seki basamakları oluşur.

Menderes

COĞRAFYA - TYT MEBİ KONU ÖZETLERİ 69