Page 71 - Konu Özetleri TYT Coğrafya

DIŞ KUVVETLER (KARSTIK ŞEKILLER, DALGALAR, AKINTILAR)

Karstik Biriktirme Şekilleri
Sarkıt: Mağara tavanından damlayan suların içindeki çözünmüş minerallerin
tavanda birikmesiyle aşağı doğru sarkan şekillerdir.
Dikit: Mağara tavanından damlayan suların içindeki çözünmüş minerallerin
tabanda birikmesiyle yukarı doğru uzanan şekillerdir.

Sütun: Mağaralardaki sarkıt ve dikitlerin birleşmesiyle oluşan şekillerdir.
Traverten: Karbondioksit oranı fazla olan suların içindeki çözünmüş mine-
rallerin, suların yeryüzüne çıktığı yerlerde veya yer altındaki mağaralarda
çökelmesiyle oluşan şekillerdir.
Traverten
DALGA VE AKINTILARIN OLUŞTURDUĞU YER ŞEKILLERI
Okyanus, deniz ve göl sularında rüzgâr, deprem, volkanizma, su altı kütle hareketleri gibi etkenlerle oluşan salınım
hareketlerine dalga; rüzgârlar, gelgit, denizler arası seviye ve tuzluluk oranı farkı gibi faktörlerin etkisiyle oluşan belirli bir
yönde olan hareketlere ise akıntı denir.
Dalga ve Akıntıların Oluşturduğu Yer Şekilleri

Aşındırma Şekilleri Biriktirme Şekilleri

• Kıyı Seti
• Kıyı Oku
• Falez (Yalıyar) • Kıyı Kordonu
• Aşınım Düzlüğü • Lagün
• Tombolo
• Kumsal

DIKKAT

Karaların deniz altında devam eden, ortalama 200 m derinliğe kadar olan doğal uzantısına kıta sahanlığı (şelf) adı
verilir. Derinliğin kısa mesafede arttığı kıyılarda kıta sahanlığı darken derinliğin uzun mesafede arttığı kıyılarda kıta
sahanlığı daha geniştir.

Dalga Aşındırma Şekilleri
Dalga ve akıntılar kıyının çabuk derinleştiği ve kıyı gerisindeki arazinin
hemen yükseldiği yerlerde hızları kesilmeden kıyıya çarpar. Çarpmanın
etkisiyle bu kıyıda aşınım şekilleri oluşur.
Falez (Yalıyar): Kıyının aşınması ve zamanla gerilemesiyle oluşan
dikliklere falez veya yalıyar adı verilir.
Aşınım Düzlüğü: Falezlerin zamanla gerilemesiyle önünde oluşan
düzlüğe aşınım düzlüğü veya abrazyon platformu denir.

Dalga Biriktirme Şekilleri Falez
Kıyı derinliğinin az olduğu yerlerde hızı azalan dalga ve akıntılar, taşıdıkları malzemeleri kıyıya yakın yerlere veya kıyıya
yığarak biriktirme şekilleri oluşturur.
Kıyı Seti: Kıyının biraz açığında dalgaların biriktirdiği kumların yığılmasıyla oluşan kum setlerine kıyı seti denir.
Kıyı Oku: Kum setinin bir ucu karaya bağlıysa buna da kıyı oku adı
verilir.
Kıyı Kordonu: Bir kıyı okunun koyun ağzını kapatacak şekilde gelişmesi
ile kıyı kordonu oluşur.
Lagün: Kıyı kordonunun bir koy veya körfezin önünü kapatmasıyla
lagün oluşur.
Tombolo: Kıyı oklarının kıyı açığındaki adaları ana karaya bağlamasıyla
oluşan yarımadalara tombolo denir.
Kumsal: Dalgaların aşındırdıkları kumları veya akarsuların getirdiği
alüvyonları taşıyıp biriktirmesiyle oluşan kum yığınlarına kumsal (plaj)
adı verilir.
Tombolo
COĞRAFYA - TYT MEBI KONU ÖZETLERI 71