Page 72 - Konu Özetleri TYT Coğrafya

DIŞ KUVVETLER (KARSTIK ŞEKILLER, DALGALAR, AKINTILAR)

KIYI TIPLERI
Okyanus ve deniz kıyılarında iç ve dış kuvvetler, jeolojik yapı gibi faktörlerin etkisiyle farklı kıyı tipleri oluşur.
Boyuna Kıyı Tipi: Dağların kıyıya paralel uzandığı, denizin ça-
buk derinleştiği ve kıta sahanlığının dar olduğu alanlarda görülen
kıyı tipidir. Boyuna kıyılarda girinti çıkıntı az, kıyıda falez oluşumu
fazladır. Amerika kıtalarının Büyük Okyanus kıyılarında, Türki-
ye’de Karadeniz ve Akdeniz kıyılarında görülür.

Enine Kıyı Tipi: Dağların kıyıya dik uzandığı, kıta sahanlığının
geniş olduğu alanlarda oluşan girintili çıkıntılı kıyı tipidir. Atlas
Okyanusu kıyılarında ve Türkiye’de Ege kıyılarında görülür.

Boyuna kıyı tipi
Haliçli Kıyı Tipi: Deniz seviyesine yakın alanlardaki akarsu vadi-
lerinin gelgit sonucunda sular altında kalmasıyla haliçli kıyılar olu-
şur. Batı Avrupa kıyılarında yaygındır.

Limanlı Kıyı Tipi: Girintili çıkıntılı kıyılarda derin koy ve körfez-
lerin bulunduğu ya da haliçli kıyıların ön kısmının kıyı kordonları
ile kapanması ve lagüne dönüşmesiyle oluşan kıyı tipidir. Kara-
deniz'in kuzeyinde Odesa Körfezi ve Azak Denizi'nde ve ABD'de
Kuzey Karolina'da örnekleri görülür.

Ria Kıyı Tipi: Deniz yükselmesi ile suların kıyılardaki derin ve dik
yamaçlı akarsu vadilerini doldurmasıyla oluşan kıyı tipidir. Kuzey-
batı İspanya, İngiltere ve İrlanda'nın güneyi, Güney Çin ve Türki- Limanlı kıyı tipi

ye'nin güneybatısında örnekleri görülür.

Dalmaçya Kıyı Tipi: Kıyıya paralel uzanan dağ sırasının çökmesi
ile alçak yerlerin deniz suları ile dolması, yüksek yerlerin ise
ada şeklinde kalması sonucu oluşan kıyılara dalmaçya kıyı tipi
denir. Hırvatistan'ın Dalmaçya kıyılarında, Türkiye'nin güneybatı
kıyılarında görülür.

Mercan Resifli Kıyılar: Mercanların kalkerli iskeletlerinin yığılma-
sıyla oluşan setlere resif; kıyı boyunca veya adaların çevresinde
mercan resiflerinin birikmesiyle oluşan kıyı tipine mercanlı kıyı
denir. Endonezya, Filipinler ve Avustralya kıyıları bu kıyı tipinin
görüldüğü bazı yerlerdir.
Dalmaçya kıyı tipi

Fiyortlu Kıyı Tipi: Buzul vadilerinin buzulların erimesi ve denizin
yükselmesi ile sular altında kalmasıyla oluşmuş kıyı tipidir. Bu
kıyı tipine Norveç, İzlanda, Grönland Adası ve Güney Şili gibi
kutuplara yakın bölgelerde rastlanır.

Skyer Kıyı Tipi: Buzullarla şekillenmiş, yükseltisi az arazilerin
deniz altında kalmasıyla oluşan hörgüç kaya, drumlin ve moren
setlerinin adalara dönüştüğü çok girintili kıyılara skyer kıyı tipi de-
nir. İsveç ve Finlandiya kıyılarında yaygın olarak görülür.

Fiyortlu kıyı tipi
72 MEBI KONU ÖZETLERI COĞRAFYA - TYT