Page 20 - SPOR VE BESLENME 11

1.1.3. BESİN ÖGELERİNİN SINIFLANDIRILMASI

Besinler yendikten ve sindirim işlemi tamamlandıktan sonra besin ögeleri, sindirim kanalında küçük yapı
taşlarına ayrılır. Bu yapı taşları, ince bağırsaklardan kana karışarak vücudun bütün dokularına taşınır. Bunlar; enerji
üretilmesi, küçük parçaların birleşerek yeni dokuların ve savunma hücrelerinin oluşturulması, eskiyen dokuların yeni-
lenmesi gibi birçok yaşamsal faaliyet için kullanılır.
Besin ögeleri; yiyeceklerde bulunan, vücudun enerji ihtiyacını karşılayıp büyümesini sağlayan, vücut dokula-
rını yapıp onaran, yaşamın devamı için gerekli olan organik ve inorganik kimyasal maddelerdir.
Besinlerde bulunan kırkı aşkın besin ögesi, altı grupta incelenir (Tablo 1.5). Bunlar karbonhidratlar, proteinler,
yağlar, vitaminler, mineraller ve sudur. Her besin ögesinin insan vücudunda farklı bir görevi vardır. Yeterli ve dengeli
beslenmek için besin ögelerinin her birinden vücudun günlük ihtiyacı kadar alınmalıdır.
Besinler; farklı miktarlarda karbonhidrat, protein ve yağ içerir. Bu nedenle besin ögeleri, vücutta sindirildiğin-
de farklı miktarlarda enerji sağlar. Vitaminler, mineraller ve su enerji oluşumuna yardımcı olan besin ögeleridir.
Enerji veren besin ögelerinin sağladıkları enerji miktarları aşağıda belirtilmiştir:

1 Karbonhidrat 1 Protein 1 Yağ
gram 4 kilokalori enerji sağlar. gram 4 kilokalori enerji sağlar. gram 9 kilokalori enerji sağlar.

Tablo 1.5: Besin Ögelerinin Sınıf andırılması

KARBONHİDRATLAR
Karbonhidratlar: Başlıca görevleri enerji sağlamaktır. Günlük enerjinin çoğu, karbonhidratlardan sağlanır.
Enerji verici, yapıcı İnsan vücudunda çok az miktarda karbonhidrat bulunur. Yetişkin bir insanın vücudundaki toplam karbonhidrat
miktarı %1’in altındadır.
ve onarıcılar

YAĞLAR
Yağlar: Yetişkin insan vücudunun ortalama %18’i yağdır. Yağlar, insanın başlıca enerji deposudur. Besin alınma-
Enerji verici, yapıcı dığında enerji kaynağı olarak bu depo kullanılır. Yağ, en çok enerji veren besin ögesidir.
ve onarıcılar

PROTEİNLER Proteinler: Yetişkin insan vücudunun ortalama %16’sı proteinden oluşur. Proteinler, hücrenin esas yapısını
oluşturur. Vücudun savunma sistemlerinin, vücut çalışmasını düzenleyen enzimlerin ve bazı hormonların da
Enerji verici, yapıcı esas yapıları proteindir. Protein, aynı zamanda vücutta enerji kaynağı olarak da kullanılır. Proteinler, vücutta
ve onarıcılar depo şeklinde değil çalışan ve belirli görevler yapan hücreler şeklinde bulunur.

VİTAMİNLER Vitaminler: Besinlerle alınmış olan karbonhidratlardan, yağlardan ve proteinlerden enerji ve hücre elde edil-
mesiyle ilgili biyokimyasal olayların düzenlenmesine yardımcı olur. Bazı vitaminler de vücut için gerekli olan
Düzenleyiciler besin ögelerinin bozulmadan işlevlerini sürdürmelerine ve zararlı maddelerin olumsuz etkilerinin azaltılmasına
yardımcı olur.

MİNERALLER Mineraller: Yetişkin insan vücudunun ortalama %6’sı minerallerden oluşur. Mineraller vücut suyunun dengede
tutulmasını sağlar. Vücutta enerji oluşması için zorunlu olan oksijenin taşınmasında görevlidir. Vücudun çalışma-
Düzenleyici, yapıcı sını düzenleyen enzimlerin bileşiminde yer alır. Minerallerin bir bölümü iskelet ve dişlerin yapı taşını oluşturur.
ve onarıcılar

SU
Su: Besinlerin sindirimi ve dokulara taşınması için gereklidir. Hücrelerde oluşan zararlı maddelerin ve vücutta
Düzenleyici, yapıcı oluşan fazla ısının atılması için de su kullanılır. Yetişkin bir insan vücudunun ortalama %59’u sudur. Bebeklerin
ve onarıcılar vücudundaki su oranı, yetişkinlerin vücudundaki su oranından daha yüksektir.

18 BESLENME VE BESİN ÖGELERİ