Page 26 - SPOR VE BESLENME 11

A) Basit Karbonhidratlar

Basit karbonhidratlar; monosakkaritler, disakkaritler, oligosakkaritler ve polisakkaritler olmak üzere dört gru-
ba ayrılır.

1. Monosakkaritler
Su ile daha küçük birimlere parçalanamadıklarından "basit şekerler" veya "tek şekerler" olarak da bilinir. Bu
şekerler, karbonhidratların en küçük yapı birimidir. Bazı monosakkaritler tatlıdır. Zincir veya halkalı yapıya sahip olup
genellikle 3-6 arasında karbon (C) atomu taşır. Moleküllerindeki karbon sayılarının Latincelerinin sonuna “-oz” eki geti-
rilerek gruplandırılır. Üç karbonlu olanlar trioz, dört karbonlular tetroz, beş karbonlular pentoz, altı karbonlular heksoz
adını alır. Hücre zarından difüzyon ile kolayca geçer.
Besin kaynağı bakımından gerekli olan monosakkaritlerin en önemlisi glikoz, fruktoz (levüloz) ve galaktoz-
dur. Bunlar sindirilmeden kana karışır.

Glikoz: İnsan beyninin enerji kaynağıdır, hızlı emilir. Gıda-
lardan alınan tüm şekerler, kanda glikoz şeklinde bulunur.
Özellikle bal, üzüm ve incirde bol bulunur (Görsel 1.18). Bu
nedenle "dekstroz" ve "üzüm şekeri" adıyla da anılır. Açlık
ve koma anında kullanılır. İnsan organizmasında kanda ser- a) Bal b) İncir c) Üzüm
best hâlde bulunmaktadır. Normal durumda 100 ml kanda Görsel 1.18: Glikoz içeren besinler
65-80 mg civarında glikoz bulunur.

Fruktoz (Meyve şekeri): Serbest şekilde en çok balda
bulunur. Olgun meyvelerde de çok bulunmaktadır (Gör-
sel 1.19). “Meyve şekeri” ve “levüloz” adıyla da bilinir. Bazı
disakkaritlerin yapısında yer alır. Baldaki şekerin yaklaşık
yarısı glikoz, diğer yarısı fruktozdur. a) Bal b) Erik c) Kayısı
Görsel 1.19: Fruktoz içeren besinler

Galaktoz: Genellikle tek başına değil diğer şekerlerle bir-
likte bulunur. Örneğin sütün karbonhidratlarından biri
olan laktoz, galaktoz ve glikozun birleşiminden meydana
gelir. Süt ve süt ürünlerinde bol bulunur (Görsel 1.20). Tabi-
atta az bulunmakla birlikte hayvansal bir besin kaynağıdır.
a) Süt b) Peynir c) Yoğurt
Görsel 1.20: Galaktoz içeren besinler
Monosakkaritlerin Genel Özellikleri

1. Karbonhidratların en basididir.
2. Kullanılmaya hazır enerji kaynağıdır.
3. Genel formülü CnH2nOn'dir.

4. Çoğu tatlıdır ve suda eriyebilir.
5. Hücre zarından geçer.
6. Hidrolize uğramaz.
7. Kan ve doku sıvısında bulunur.
8. Karbonhidratların yapı taşıdır.
9. Fotosentezin ilk ürünüdür.
10. Hücrede depolanmaz.

11. Riboz ve deoksiriboz nükleik asitlerin yapısına katılır.
12. Protein ve yağlarla bileşik oluşturabilir.
13. Yapısında glikozit bağı bulunmaz.
14. Benedikt çözeltisiyle ısıtılırsa kiremit kırmızısı rengini alır.

24 BESLENME VE BESİN ÖGELERİ