Page 46 - SPOR VE BESLENME 11

Proteinlerin fonksiyonları; yapıcı, onarıcı ve koruyucu olarak özetlenebilir. Doğal proteinlerin yapısında bulu-
nan yirmi amino asitten sekizi insan organizması için esansiyeldir. Bu amino asitler; vücutta sentezlenemezler, bu yüz-
den besinler ile dışarıdan alınmaları zorunludur. Vücut tarafından sentezlenemeyen ve besinlerle belirli miktarlarda
alınması gereken amino asitlere esansiyel amino asitler denir. Bunlar lizin (lysine), treonin (threonin), lösin (leucine),
izolösin (isoleucine), metionin (methionine), fenilalanin (phenylalanine), triptofan (tryptophan) ve valindir (valine).
Ayrıca yetişkinler için esansiyel olmadığı kabul edilen histidin ve arjinin (arginine) çocuklar için esansiyel amino asit-
lerdir. İnsan vücudu tarafından sentezlenen amino asitlere ise esansiyel olmayan amino asitler denir.
Günlük protein ihtiyacı, kişinin özelliklerine göre
değişim gösterse de yetişkinlerde kilogram başına 1 gram Tablo 1.13: Günlük Protein İhtiyacı
olarak kabul edilmektedir. Bebeklerde ise kilo başına düşen
protein ihtiyacı daha farklıdır. Büyümenin hızlı olmasından
dolayı (0-1 yaş) bebeklerin protein ihtiyacı, kilogram başına Günlük Enerji İhtiyacı
2-3,5 gramdır.
İnsan organizmasındaki temel görevleri hücre ya-
pımı ve onarımı olan proteinler, enerji yapımı için sadece
karbonhidrat ve yağların olmadığı zamanlarda (uzun açlık
dönemleri vb.) kullanılır. Günlük enerji ihtiyacının sadece
%10-15’i proteinlerden karşılanır (Tablo 1.13).
Protein, hem hayvansal besinlerden hem bitkisel
besinlerden alınabilir. Özellikle hayvansal ürünler, iyi kali- %10-15
teli protein yönünden zengin kaynaklardır. Yumurta, dana
eti, tavuk eti, koyun eti, balık, karaciğer, böbrek, inek sütü,
peynir, çökelek önemli protein kaynaklarıdır (Görsel 1.38 a, Protein
b, c, ç). Bitkisel protein kaynakları ise sindirimi güç olduğu
için düşük kalitede protein sağlar. Patates, pirinç, mısır, fasul-
ye, soya fasulyesi, nohut, mercimek, susam, yer fıstığı, ceviz,
fındık ve buğday ürünleri de bitkisel protein kaynaklarıdır
(Görsel 1.38 d, e, f, g).

a) Tavuk eti b) Balık c) Karaciğer ç) Peynir

d) Yer fıstığı e) Patates f) Soya fasulyesi g) Nohut

Görsel 1.38: Protein kaynakları
Hayvansal kaynaklı proteinler, esansiyel amino asitler açısından yeterli düzeydedir. Düşük kalite protein diye
sınıf andırdığımız bitkisel kaynaklı proteinlerde ise bazı esansiyel amino asitler yetersiz bulunmaktadır. Örneğin anne
sütünün ve yumurtanın vücuda alındığında %100’ü kullanılır. Bu yüzden bunlara örnek protein denir (Tablo 1.14).
Süt, et gibi diğer hayvansal besinlerin de %90-100’ü sindirildiği için bunlara da iyi kalite proteinler denir.

Tablo 1.14: Örnek Proteinler
%100’ü %90-100’ü
kullanılır. kullanılır.

Yumurta Dana eti Tavuk eti Süt ürünleri

44 BESLENME VE BESİN ÖGELERİ