Page 47 - Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli Öğretim Programları Okuryazarlığı Öğretmen Klavuz Kitabı

TÜRKIYE YÜZYILI MAARIF MODELI ÖĞRETIM PROGRAMLARI

10. SINIF
1. TEMA: ENERJİ

İÇERİK ÇERÇEVESİ Güneşten Besinlere
Canlılık İçin Enerjinin Önemi, ATP’nin Yapısı ve Enerji Aktarımında ATP’nin Rolü, Işık Ener- -
jisi Kullanılarak Besin Sentezi (Fotosentez), Pigmentler, Işığa Bağlı Evre, Işıktan Bağımsız -
Evre, Fotosentez Hızına Etki Eden Çevresel Faktörler, Işık Enerjisi Kullanılmadan Besin
Sentezi (Kemosentez)
Besinlerden Enerjiye
Sindirim (Hücre İçi Sindirim ve Hücre Dışı Sindirim), Canlılarda Sindirim Yapıları, İnsanda
Sindirim, Emilim ve Taşınma, Besinlerden Enerji Elde Etme Yolları, Hücresel Solunum (Gli-
KİM.9.2.13. Sıvıların yüzey gerilimini etkileyen faktörlere ilişkin bilimsel sorgulama yapa-
koliz, Sitrik Asit Döngüsü, Elektron Taşıma Sistemi), Besinlerin Solunuma Katılma Yolları, -
bilme
Fermantasyon (Laktik Asit Fermantasyonu, Etil Alkol Fermantasyonu), Enerji-Metabolizma -
a) Sıvıların yüzey gerilimini etkileyen faktörlere ilişkin araştırılabilir sorular oluşturur.
İlişkisi b) Araştırma sorularını cevaplamak üzere moleküller arası etkileşimlere ilişkin teori-
leri kullanarak önermeler sunar.
Anahtar Kavramlar ışık enerjisi, kimyasal enerji, fotoliz, Calvin döngüsü, sindirim, sindirim sistemi, emilim, -
c) Sıvıların yüzey gerilimini etkileyen faktörleri belirlemeye yönelik planladığı araştır-
hücresel solunum, fermantasyon, elektron taşıma sistemi, ATP sentezi -
mayı uygular.
ç) Araştırmadan elde ettiği verileri yorumlar.
d) Sıvıların yüzey gerilimini etkileyen faktörlere ilişkin ulaştığı sonuçları bilimsel bilgi-
9. SINIF lerle karşılaştırır.
e) Günlük hayatta yüzey geriliminden kaynaklanan problemlerin çözüm sürecini bi-
2. TEMA: ÇEŞİTLİLİK
limsel bilgilerle ilişkilendirir.
İÇERİK ÇERÇEVESİ Etkileşimler: Metalik Bağ, İyonik Bağ, Kovalent Bağ, Lewis Nokta Yapısı, Molekül Polarlığı
ve Apolarlığı, Bileşiklerin Adlandırılması
Etkileşimden Maddeye: Moleküller Arası Etkileşimler, Katılar ve Özellikleri (Amorf ve Kris-
tal Katılar), Sıvılar ve Özellikleri (Kaynama Sıcaklığı ve Buhar Basıncı, Viskozite, Adezyon ve
Kohezyon Kuvvetleri, Yüzey Gerilimi)
Genellemeler/İlkeler/ adezyon kuvveti, akışkanlık, amorf katı, apolar kovalent, apolar molekül, buhar basıncı,
Anahtar Kavramlar dipol, dipol-dipol etkileşimi, dipol moment, hidrojen bağı, indüklenmiş dipol, iyonik bağ,
iyonik katı, kaynama noktası, kılcallık (kapiler etki), kohezyon kuvveti, kovalent bağ, kristal
katı, London kuvveti, metalik bağ, metalik katı, moleküler katı, polar kovalent, polar mole-
kül, van der Waals etkileşimi, viskozite, yüzey gerilimi
ÖĞRENME Bu temanın öğrenme kanıtlarında ve öğrenme-öğretme uygulamalarında kavram karika-
KANITLARI türü, etkinlik kâğıdı, yansıtma notu, sınıf içi tartışma, yapılandırılmış grid, çalışma yaprağı,
11. SINIF (Ölçme ve tarsia yapboz, deney raporu, boşluk doldurma, akran değerlendirme, grup değerlendirme
Değerlendirme) ve öz değerlendirme kullanılabilir.
2. TEMA: ÇEŞİTLİLİK
Öğrenciler, performans görevi çerçevesinde sıvıların viskozitesi ile moleküller arası etki-
leşimlerin neden-sonuç ilişkisini ortaya koyacakları bir deneyi tasarlayabilir, uygulayabilir
ve raporlayabilir. Performans görevi “öğrencilerin moleküller arası etkileşimlerin ve sıcak-
lığın sıvıların viskozitesine etkisinin belirlenmesi sürecinde sıvıların viskozitesine ilişkin ni-
İÇERİK ÇERÇEVESİ Denge: Tersinir Tepkimelerin Özellikleri, Fiziksel ve Kimyasal Değişimlerde Denge, Denge
teliklerin farkını ortaya koyması, topladığı verileri kaydetmesi ve benzer veriler üzerinden
Sabiti İfadesinin Yazılması, Tepkime Oranı, Dengeyi Etkileyen Faktörler (Derişim, Hacim,
Basınç, Sıcaklık ve Katalizör)
keşfettiği örüntüleri açıklaması” ölçütlerini içeren dereceli puanlama anahtarı ile değer-
lendirilebilir.
Asit ve Baz Çözeltilerinde Denge: Suyun Otoiyonizasyonu, Asit Baz Teorilerinin Karşılaştı-
Sınav kâğıtları ve temanın işleniş sürecinde ortaya çıkan ürünler, öğrenci ürün dosyasında
rılması, Asitlerin ve Bazların Kuvveti, Kuvvetli Asit-Zayıf Asit ve Kuvvetli Baz-Zayıf Baz Sulu
toplanarak değerlendirme amaçlı kullanılabilir.
Çözeltilerindeki pH Hesaplamaları, Kuvvetli Asit ve Kuvvetli Bazların Nötralleşme Tepki-
meleri, Kuvvetli Asit-Kuvvetli Baz Titrasyonları, Asidik ve Bazik Ürünlerin Seçiminde Dikkat
ÖĞRENME-ÖĞRETME Edilmesi Gerekenler
YAŞANTILARI Çözünürlük Dengesi: Suda Az Çözünen Tuzların Molar Çözünürlükleri, Çözünürlük Çarpımı
Temel Kabuller Öğrenciler, maddenin tanecikli modelini ve taneciklerin elektrik yükleri arasında itme
(Kçç), Tuzların Çözünürlüğüne Etki Eden Faktörler (Sıcaklık ve Ortak İyon)
ve çekme kuvvetleri ile bir arada durduğunu bilmektedirler. Öğrencilerin bazı bileşik-
Genellemeler/İlkeler/ asit-baz çifti, asitlik/bazlık sabiti, Arrhenius asidi/bazı, Brønsted-Lowry asidi/bazı, çözünürlük
lerin yaygın adlarını, katı ve sıvıların temel özelliklerini, kavramsal olarak kaynama ve
Anahtar Kavramlar çarpımı, denge sabiti, eş değerlik noktası, fiziksel denge, indikatör, kimyasal denge, kuvvetli
buharlaşma olaylarını bildikleri kabul edilmektedir.
asit/baz, Le Chatelier ilkesi, nötralleşme, otoiyonizasyon, pH/pOH, titrasyon, zayıf asit/baz
ÖĞRENME Bu temanın öğrenme kanıtlarında ve öğrenme-öğretme uygulamalarında etkinlik kâğıdı,
KANITLARI çalışma yaprağı, öz değerlendirme, sınıf içi tartışma, çıkış kartı, Venn diyagramı, deney
(Ölçme ve raporu ve yansıtma notu kullanılabilir.
Değerlendirme) Öğrenciler performans görevi çerçevesinde sıcaklık ve ortak iyonun bir tuzun çözünür-
ü l ğ ü n r ı t ş a r a i n i s i k t e e m d r i b e r e z ü k a e n a y a l r a s a t i y e g y u , r i l i b a y a l u a r e v r i l i b p a y a l r o . r i l i b
Sürecin bütünü “farklı gözlem ortamları oluşturabilme, deney verilerini kaydederek çıka- 25
rımda bulunabilme, çıkarımlarını Le Chatelier ilkesi ile açıklayabilme” ölçütlerini içeren de-
receli puanlama anahtarı ile değerlendirilebilir.
Sınav kâğıtları ve temanın işleniş sürecinde ortaya çıkan ürünler, öğrenci ürün dosyasında
toplanarak değerlendirme amaçlı kullanılabilir.
ÖĞRENME-ÖĞRETME
YAŞANTILARI
Temel Kabuller Öğrencilerin tepken, ürün ve tepkime denklemleri hakkında temel bilgileri, denge bu- 47
har basıncını, homojen ve heterojen kavramlarını, asit-baz tepkimelerini, ayıraç (belir-
teç) kavramını, çözünürlüğe etki eden faktörleri bildiği kabul edilmektedir.
Ön Değerlendirme Süreci Öğrencilere tuzların sudaki çözünürlüklerinin nelere bağlı olduğuna ilişkin sorular sorulabilir.
Bir değişimin kimyasal olduğunu gösteren kanıtların (renk değişimi, gaz çıkışı, enerji değişimi,
pH değişimi vb.) neler olduğunu, asit-baz tepkimelerini ve indikatörü açıklamaları istenebilir.
Köprü Kurma Atmosferdeki karbon dioksit miktarının artması ile okyanus sularının asitlik düzeyi arasın-
daki ilişki sorularak bu durumun kabuklu canlılar üzerindeki etkisi örnek verilebilir.
Öğrenme-öğretme
Uygulamaları KİM.11.2.1
Öğrencilere “İçerisinde demlenmiş çay bulunan bir bardağa karbonat atıldığında veya li-
mon sıkıldığında oluşan renk değişimini nasıl açıklarsınız?” gibi bir soru sorularak konu-
ya dikkat çekilir. Öğrencilerden tersinir bir tepkimeye ilişkin gözlemlenebilir nitelikleri
(renk değişimi, yeni bir katının oluşumu gibi) belirlemeleri istenir. Öğrencilerin deney ya-
parak, görselleri inceleyip, bilimsel bakış açısıyla yorumlayarak veya sunulan dijital ma-
teryaller üzerinden çıkarım yaparak gözlem ortamı oluşturmaları sağlanır (D3.3, OB2,
OB4). Böylece araştırmacı ve sorgulayıcı olmanın önemine vurgu yapılarak çalışkanlık
değeri desteklenir. Öğrenciler, tepkimenin ileri ve geri yönde ilerlediğini gözlemler; et-
kinlik kâğıdına gözlem verilerini kaydeder (OB7). Öğrencilerden tepkimelerin tersinir de
olabileceğini gözlem verilerini kullanarak açıklamaları istenir. Farklı tersinir tepkimele-
re ilişkin makro, alt mikro ve sembolik seviyede örnekler verilerek öğrencilerin gözlem
yapmaları sağlanır (OB7). Gözlem sonrasında öğrencilerden etkinlik kâğıdında tersinir

72