Page 9 - Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli Öğretim Programları Okuryazarlığı Öğretmen Kılavuz Kitabı

TÜRKIYE YÜZYILI MAARIF MODELI ÖĞRETIM PROGRAMLARI

İnsanların yeni durumlara kendilerini uyarlayabilmeleri, değişimi fark edebilmeleri, kendi kendilerine öğrene-
bilmeleri ve gelişen teknolojilerle birlikte bu yenilikleri uygulayabilmeleri için okuryazarlığın bir beceri olarak
öğrencilere alandan bağımsız olarak kazandırılması Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli’nin öncelikli amaçlarından
biridir. Okuryazarlık kavramını sistem düşüncesi bağlamında ele almak; dünyayı, çevreyi, içinde yaşanan top-
lumu, ülkede ve dünyada yaşanan olayları anlamaya çalışmaya ve -varsa- sorunlara çözüm geliştirmeye katkı
sağlar. Sistem düşüncesiyle bütünleşen okuryazarlık becerilerini derslere yansıtmak çok önemlidir. Örnekler
üzerinden açıklamak gerekirse; öğrencilerin matematik dersinde sadece matematiksel hesaplamalar yapmala-
rını değil bir sistemin nasıl işlediğini anlamalarını da sağlar. Benzer şekilde fen bilimleri dersinde ekosistemler
konusu sistem okuryazarlığı ile bütünleştirilerek işlenebilir. Öğrencilere bir göl ekosistemi anlatılır. Bu eko-
sistemdeki balıklar, su bitkileri, suyun kimyasal bileşimi gibi farklı bileşenlerin nasıl etkileşimde bulunduğu
ve bu bileşenlerin birindeki değişimin (örneğin su kirliliği) diğer bileşenleri nasıl etkileyebileceği tartışılır.
Öğrenciler, su kirliliğinin balık popülasyonuna etkisini araştırırken sistem okuryazarlığı becerilerini kullanarak
karmaşık bir sistemin işleyişini anlamaya çalışırlar.

Okuryazarlık becerileri; bütün derslerin farklı içerik formları ile beslenmesi, öğretim programlarının
2 çeşitlendirilmesi ve zenginleştirilmesi gibi işlevlere sahiptir. (...)

Öğretim programını zenginleştirme ve çeşitlendirme uygulamaları programlar arası bileşenlerle mümkündür.
Öğrenciler; okuryazarlık becerilerinin programları zenginleştirmesi ve çeşitlendirlmesi sayesinde kendilerinin
ve kişisel nitelikleri, ilgi alanları, yetenekleri, becerileri, kapasiteleri, değerleri, güdüleri ve ihtiyaçlarına yöne-
lik bir anlayış geliştirirler. Bu noktada söz konusu beceriler öğrenme çıktılarıyla beraber ele alınırken sorgula-
maya dayalı, iş birlikli, proje tabanlı öğrenme gibi farklı yaklaşımlar kullanılabilir. Ayrıca öğrencilerin bireysel
gelişimleri ve öğrenme durumları düşünüldüğünde zenginleştirilmiş ders tasarıları okuryazarlık becerileri ile
mümkün olacaktır. Sonuç olarak yeni öğretim programları, bilginin sadece zihinde tutulmasını değil bilginin
işleyerek fikir veya ürün oluşturmayı hedeflemektedir.

(...) Öğretim programlarındaki okuryazarlık becerileri, öğrenme çıktılarında vurgulanmayan örtük bir
3
yapıda ele alınmaktadır. (...)

Okuryazarlık becerileri tek bir ders ile kısıtlanmayan, bütün derslere yayılan çekirdek içerikleri kapsamaktadır.
Bu sebeple öğretim programlarındaki okuryazarlık becerileri, öğrenme çıktılarında vurgulanmayan örtük bir
yapıda ele alınmaktadır. Buradaki örtük yapıdan kasıt gizlilik değil, içeriklerle beceriler arasında “organik bir
bağ” olarak düşünülmelidir. Yaşantılar alana özgü içerikle doğal bir bütün oluşturacak şekilde düzenlenmeli
ve okuryazarlık becerileri bu yaşantılarla öğrencilere kazandırılmalıdır. Bu bağlamda ders içeriklerine yönelik
hazırlanan etkinlik ve uygulamalar okuryazarlık becerisini destekleyecektir. Okuryazarlık becerilerinin de-
ğerlendirilmesi amacıyla hazırlanmış formların olmaması, bu noktada bir boşluk olduğu algısını oluşturabilir
ancak şöyle düşünülebilir: Okuryazarlık becerileri öğrenme çıktısı olarak ele alınmadığı için doğrudan
ölçme-değerlendirmesi yapılmaz.

Okuryazarlık becerilerinin çekirdek içerikleri kapsaması ve temel derslerle ilişkilendirilme zorunluluğu akıl-
lara bazı sorular getirebilir. Örneğin okuryazarlık becerileri için derste özel olarak zaman ayırmak gerektiği
algısı oluşabilir ancak bilinmelidir ki bu beceriler başlı başına öğrenme çıktısı değildir. Öğrenme çıktısıyla
beraber ele alınan, öğrencilerin ihtiyaçlarına göre bütüncül gelişim sağlayan yapılardır. Okuryazarlıklar için
ek zaman ayrılması da derste kopukluk yaşanmasına neden olacaktır. Dersin akışının bozulmaması için söz
konusu becerileri, derste verilecek içeriğe farklı etkinlik ve uygulamalarla dâhil etmenin dersi daha verimli
kılacağı düşünülmektedir.

9