Page 103 - 3 ADIM TYT FELSEFE
P. 103
FELSEFE
TYT 2.
ADIM
Felsefi Okuma ve Yazma - 2
1. Farz edelim ki birinin bir sepet elması var ve elmaların bazı- 3. “İnsanlar doğası gereği bilmek ister.” sözü ile Aristoteles in-
larının çürümüş olmasından ve diğerlerini de çürütmesinden sanların; evreni, hayatı ve genel olarak varlıkları bilme çaba-
endişelenerek çürük elmaları çıkarmak istiyor. Bunun için sı içinde olduğunu savunmuştur. Bu çaba insanı çevreleyen
önce sepeti boşaltır ve sonra elmaları tek tek kontrol ederek dünyayı duyularla fark etmesi aracılığıyla başlar. Ancak in-
sağlam olanları sepete alır. Aynı şekilde hiç felsefe yapma- sanlar kendisini çevreleyen dünyayı duyularla fark etmekle
mış olanların zihinlerinde çocukluktan beri inanmak için bir yetinmez, dünyayı anlamak ve açıklamak ister. Bu arzu ve
sürü nedene sahip oldukları bir yığın fikir vardır. Neden sonra istek sonucunda algılarını neden etki bağlamında değerlendi-
yanlış bilgileri doğrulardan ayırmak için bildiklerinin hepsini ren insanın bilgisi, deneyime dayalı olmaktan çıkmış bilimsel
reddeder ve tek tek her bilgiyi irdeleyerek, yalnızca doğru olma niteliğini kazanmıştır. Bu bilimsel kimlik ile birlikte fizik,
olan ve kuşku barındırmayanları yeniden benimseyebilir. kimya, biyoloji gibi bilim dalları ortaya çıkmaya başlamıştır.
“Bilmek için bilmek esasına dayalı olan”, sınırlı bir konusu ve
Bu parçadaki benzetme ile Descartes’ın aşağıdaki soru-
belli bir yöntemi olan, genel geçer sonuçlar üretmek isteyen
lardan hangisini temellendirmeye çalıştığı söylenebilir?
bilimlerde suje obje arasındaki ilişki; basit deneme yanılma
A) Kuşkularımızı dile getirmek insani bir ihtiyaç mıdır? yoluyla değil, sistemli ve yöntemli bir şekilde deney gözlem
aracılığıyla kurulur. Bu yöntem kişiden kişiye değişmeyen bil-
B) Çürük elmalar ile hatalı bilgiler arasında bağ kurulması
giler üretilmesinin sebebidir.
zorunlu mudur?
C) Bütün bilgilerimizden kuşku duymamız neden gereklidir? Bu parçadan hareketle aşağıdakilerden hangisine
ulaşılamaz?
D) Kişiler neden hatalı ilk inançlara sahiptir?
E) Doğru bilgiye ulaşmak gerekli midir?
A) Bilimsel bilgi objektif ve genel geçer bir bilgi türüdür.
B) Bilimsel bilgi insan hayatını kolaylaştırma amacı gütmektedir.
C) Bilimsel veriler belirli bir sistem ve yöntem dâhilinde üre-
tilmektedir.
D) Bilimsel bilgi insanın hakikati bilme arzusunun bir sonucudur.
E) Bilimsel bilgi her türlü varlık alanıyla ilgilenmemektedir.
2. Hakikati arzulayanların hayatlarında bir kez olsun tüm nesne-
lerden ve bilgilerden şüphe etmesi gerekmektedir. Hayatımız
boyunca edindiğimiz tüm fikirler ve gördüğümüz tüm nesne-
lere şüphe ile yaklaşmadıkça onlardan ayrılmamız ve haki-
katlerine ulaşmamız söz konusu değildir. Bu nedenle kendisi- 4. Aristoteles’in ontolojisi varlığın daha iyi kavranabilmesi için
ne şüphe ile yaklaşılan her şeyin baştan yanlış kabul edilmesi kategorileştirmeye dayanır. Bu kategorize etme yöntemi-
gerekmektedir. Duyulur nesnelerin hakikati konusunda kuşku ni her alana uygulayan filozof, ilgi konusu olan herhangi bir
duymamız gerektiği geçmiş deneyimlerimizce sabittir. Çünkü nesneyi bilişsel manada en küçük parçasına kadar ayırır ki
duyular bu dünyadaki varlıkların hakikati konusunda yanıltı- insanın aklında incelediği şeye dair en ufak bir şüphe kal-
cı ve aldatıcı bilgiler sunmaktadır. Göğün ve yerin varlığı ile masın. Bu anlamda düşünüre göre bir varlık, töz ve ilinek-
duyuların sağladığı tüm fikirlere şüphe ile yaklaşırken var ol- lerden meydana gelir. Bu kategorilerin ilki olan töz, nesnenin
madığımıza şüphe ile yaklaşmamız mümkün değildir. Çünkü değişken yapısına değil, değişmez hâline karşılık gelir. Töz
şüphe eden ve düşünen varlıkların gerçekten var olmadığını onu var eden, değişmeyen asıl kimliğini ve bütün yüklemlerin
düşünmek mümkün değildir. kendisine yüklendikleri özneyi, dayanağı ifade ederken tür ya
da cins olabilir. İlinek ise kendi başına var olamayan, varlığa
Bu parçada anlatılanları özetleyen çıkarımın sonuç ifadesi
yüklenen ve onu betimlemeye yardımcı olan niteliklerin ge-
aşağıdakilerden hangisi olmalıdır?
nel adıdır. Bu kategoriler birleşerek varlığın vücuda gelmesini
A) O hâlde ben ölümlüyüm. sağlarlar.
B) O hâlde ben düşünüyorum. Buna göre “Yuvarlak ve kırmızı elma, çok tatlı idi.” cümle-
C) O hâlde ben varım. sindeki hangi kelime “töz”e karşılık gelir?
D) O hâlde ben akıl sahibiyim. A) Çok B) Tatlı C) Elma
E) O hâlde ben ölümsüz değilim. D) Kırmızı E) Yuvarlak
103
