Page 108 - 3 ADIM TYT FELSEFE

FELSEFE 3. ADIM

6. MÖ 4. yüzyıldan günümüze gelen Delphoi yerleşkesinde bu- 8. Bir gün bir adam Sokrates’e: “Arkadaşınla ilgili ne duyduğumu
lunan Apollon tapınağındaki sütunlarda “Kendini bil.” anlamı- biliyor musun?” der. Sokrates: “Bir dakika bekle” diye cevap
na gelen “Nosce te ipsum.” sözü yazmaktadır. Aynı şekilde verir ve devam eder: “Bana bir şey söylemeden evvel senin
İlk Çağ Yunan filozoflarından Protagoras’a göre insan her küçük bir testten geçmeni istiyorum. Buna Üçlü Filtre Testi
şeyin ölçüsüdür ve her şeyin çıkış noktası insanın kendisidir. deniyor.” Adam merakla: “Üçlü Filtre?” diye sorar. “Doğru”
Diğer yandan Anadolu bilgelerinden Yunus Emre’nin bir dört- diye devam eder Sokrates. “Benimle arkadaşın hakkında ko-
lüğünde geçen: “Sen kendini bilmez isen bu nice okumaktır.”- nuşmaya başlamadan önce, bir süre durup ne söyleyeceği-
sözleri oldukça anlamlıdır. İngiliz şair Alexander Pope, “Know ni filtre etmek iyi bir fikir olabilir. Bu ona üçlü filtre dememin
then thyself” adlı şiirinde “Kendindir, kendinin asıl bileceği.” sebebi. Birinci filtre: “Gerçek filtresi’’. Bana birazdan söyle-
mısralarını kullanır. Verilen örneklerden de görüldüğü üzere yeceğin şeyin tam olarak gerçek olduğundan emin misin?”
insanın varlığı ve evreni anlama serüveninde çıktığı bu yol- Adam: “Hayır, aslında bunu sadece duydum.” “Tamam” der,
culuğun ilk durağı kendisidir. Kendisini tanıyan, bilen kısaca “Öyleyse, sen bunun gerçekten doğru olup olmadığını bilmi-
kendi farkındalığına varmış bir insan bütün bilgilerin en kud- yorsun… Şimdi ikinci filtreyi deneyelim, yani ’“iyilik’’ filtresini.
retlisine sahiptir. Arkadaşın hakkında bana söylemek istediğin şey iyi bir şey
mi?” diye sorar Sokrates. Adam Sokrates’e: “Hayır, tam ter-
Bu parçada anlatılmak istenen düşünce aşağıdakilerden
si” diye cevap verir. Sokrates: “Öyleyse onun hakkında bana
hangisidir?
kötü bir şey söylemek istiyorsun ve bunun doğru olduğundan
A) Bazı felsefi konular, farklı coğrafyalarda olmasına rağ- emin değilsin. Fakat yine de testi geçebilirsin, çünkü geriye
men aynı dönemlerde aynı düşünce ile ele alınmıştır. bir filtre daha kaldı. ‘İşe yararlılık’ filtresi; bana arkadaşın hak-
B) Eski uygarlıklarda önemli görülen sözler, tapınakların gi- kında söyleyeceğin şey benim için yararlı mı?” diye sorar.
rişlerine yazılarak insanlara mesaj verilmek istenmiştir. Adam şaşırarak: “Hayır! Gerçekten de değil!” Sokrates: “İyi o
C) Doğru; zaman ve mekân boyutlarının çok daha ötesinde, zaman. Eğer söyleyeceğin şey doğru ve yararlı değilse, bana
insanlığın ortaklaşa kullandığı evrensel bir dildir. niye söyleyesin ki!” der.
D) Protagoras ve Yunus Emre, aynı dönemlerde yaşamış,
Buna göre Sokrates’in “gerçek filtresi” ve “işe yararlılık filt-
aynı konuları dert edinmiş iki önemli düşünürdür.
resi” sırasıyla aşağıdaki görüşlerden hangisiyle ilişkilen-
E) İnsanın kendini bilebilmesi için öncelikle içinde bulunduğu dirilebilir?
sosyal koşulların sağladığı olanakları fark etmesi gerekir.
A) Realizm - Pragmatizm
7. “Denilmektedir ki pencereden ya da gözlüklerle baktığımız B) Pragmatizm - Materyalizm
objeler sıradan fiziksel objeler gibi görünürken mikroskop ve
C) Pragmatizm - Egzistansiyalizm
teleskopla baktığımız objeler birer gölge, birer ışık lekesi ola-
rak görünmektedir. Bunlar gerçek görüntüler olsalar da fizik- D) Realizm - İdealizm
sel objelerin kendileri değildir. Ancak bu söylenenler doğru E) Düalizm - Empirizm
değildir, özellikle de teleskopla Ay’a hatta Satürn’e bakarken
bir devamlılık söz konusudur. Aynı şey mikroskobik objeler
9. Felsefe sözcüğünü hepiniz daha önce duymuşsunuzdur.
için de söylenebilir. Çağdaş Valency Teorisine göre küçük Kiminiz anlamı ile ilgili sağlam bir bilgiye sahipken, kiminizin
moleküllerden orta büyüklükteki moleküllere, asitlere, pro- eksik öğrenmeleri olabilir. Ya da aranızda ilk defa duyanlar da
olabilir. Şöyle bir giriş niteliğinde sizlere kısaca bilgi vermek
teinlere, virüslere ve onlardan daha büyük objeler olan tuz- istedim. Hepiniz bir defa da olsa hayatınızda kendinize “Ben
lara, plastiklere vb. sürekliliği olan bir geçiş vardır. Yalnızca kimim?”, “Yaşamımı anlamlı kılan nedir?” gibi soruları sormuş-
sunuzdur. İşte felsefe her şeyden önce aklın bu gibi sorunlara
elektron mikroskobu ile gözlemlenen büyük bir protein mole- yöneldiği ve sorulara yine akla dayalı yanıtların arandığı bir dü-
külü (örneğin bir virüs) optik bir mikroskopla gözlenebilen bir şünme faaliyetidir. İnsanı ilgilendiren her şey felsefenin konusu
olabilir. Dünyayı ve bireyin varoluşunu anlamaya çalışır. Bunu
polimer molekülünden daha az gerçektir diyebilir miyiz? Buna
yaparken de filozoflar kendi içinde çelişkilerin olmadığı, bü-
olumlu yanıt vermek son derece anlamsızdır. tüncül bir bakış açısı oluşturmaktadır. Filozof, zihnini harekete
geçiren bilme isteği ile yanıp tutuşan kişidir. Bu açıdan felsefe
Bu parçada düşünürün karşı çıktığı sav aşağıdakilerden sürekli yolda olmaktır, araştırmaktır. Şimdilik bu kadar bir giriş
yeterli diye düşünüyorum. Dersimizde görüşmek üzere.
hangisidir?
Sinem Karagöz
A) Bir varlığın gerçekliği, onu bizim kavramamıza ve anlam-
Öğretmen bu mesajında felsefenin aşağıdaki özelliklerin-
landırmamıza bağlıdır.
den hangisine değinmemiştir?
B) Nesnelere ya da canlılara bütüncül bir gözle bakmak, ye-
terli bir metot değildir. A) Evrensel olma
C) Varlıklar doğrudan gözlemlenemese de bir olgusallığa
B) Sorgulama
sahiptir.
D) Varlığın formuna ulaşması için başka bir özne tarafından C) Merak etme
fark edilmesinin önemi yoktur. D) Yığılımlı ilerleme
E) Bilincimiz ya da kavrama yeteneğimiz, objenin varlığının
E) Tutarlı olma
ancak küçük bir kısmı ile alakalıdır.”

106