Page 106 - 3 ADIM TYT FELSEFE

FELSEFE 3. ADIM

6. MÖ 4. yüzyıldan günümüze gelen Delphoi yerleşkesinde bu- 8. Bir gün bir adam Sokrates’e: “Arkadaşınla ilgili ne duyduğumu
lunan Apollon tapınağındaki sütunlarda “Kendini bil.” anlamı- biliyor musun?” der. Sokrates: “Bir dakika bekle” diye cevap
na gelen “Nosce te ipsum.” sözü yazmaktadır. Aynı şekilde verir ve devam eder: “Bana bir şey söylemeden evvel senin
İlk Çağ Yunan filozoflarından Protagoras’a göre insan her küçük bir testten geçmeni istiyorum. Buna Üçlü Filtre Testi
şeyin ölçüsüdür ve her şeyin çıkış noktası insanın kendisidir. deniyor.” Adam merakla: “Üçlü Filtre?” diye sorar. “Doğru”
Diğer yandan Anadolu bilgelerinden Yunus Emre’nin bir dört- diye devam eder Sokrates. “Benimle arkadaşın hakkında ko-
lüğünde geçen: “Sen kendini bilmez isen bu nice okumaktır.” nuşmaya başlamadan önce, bir süre durup ne söyleyeceği-
sözleri oldukça anlamlıdır. İngiliz şair Alexander Pope, “Know ni filtre etmek iyi bir fikir olabilir. Bu ona üçlü filtre dememin
then thyself” adlı şiirinde “Kendindir, kendinin asıl bileceği.” sebebi. Birinci filtre: “Gerçek filtresi’’. Bana birazdan söyle-
mısralarını kullanır. Verilen örneklerden de görüldüğü üzere yeceğin şeyin tam olarak gerçek olduğundan emin misin?”
insanın varlığı ve evreni anlama serüveninde çıktığı bu yol- Adam: “Hayır, aslında bunu sadece duydum.” “Tamam” der,
culuğun ilk durağı kendisidir. Kendisini tanıyan, bilen kısaca “Öyleyse, sen bunun gerçekten doğru olup olmadığını bilmi-
kendi farkındalığına varmış bir insan bütün bilgilerin en kud- yorsun… Şimdi ikinci filtreyi deneyelim, yani ’“iyilik’’ filtresini.
retlisine sahiptir. Arkadaşın hakkında bana söylemek istediğin şey iyi bir şey
mi?” diye sorar Sokrates. Adam Sokrates’e: “Hayır, tam ter-
Bu parçada anlatılmak istenen düşünce aşağıdakilerden si” diye cevap verir. Sokrates: “Öyleyse onun hakkında bana
hangisidir?
kötü bir şey söylemek istiyorsun ve bunun doğru olduğundan
A) Bazı felsefi konular, farklı coğrafyalarda olmasına rağ- emin değilsin. Fakat yine de testi geçebilirsin, çünkü geriye
men aynı dönemlerde aynı düşünce ile ele alınmıştır. bir filtre daha kaldı. ‘İşe yararlılık’ filtresi; bana arkadaşın hak-
B) Eski uygarlıklarda önemli görülen sözler, tapınakların gi- kında söyleyeceğin şey benim için yararlı mı?” diye sorar.
rişlerine yazılarak insanlara mesaj verilmek istenmiştir. Adam şaşırarak: “Hayır! Gerçekten de değil!” Sokrates: “İyi o
zaman. Eğer söyleyeceğin şey doğru ve yararlı değilse, bana
C) Doğru; zaman ve mekân boyutlarının çok daha ötesinde,
insanlığın ortaklaşa kullandığı evrensel bir dildir. niye söyleyesin ki!” der.
D) Protagoras ve Yunus Emre, aynı dönemlerde yaşamış, Buna göre Sokrates’in “gerçek filtresi” ve “işe yararlılık filt-
aynı konuları dert edinmiş iki önemli düşünürdür.
resi” sırasıyla aşağıdaki görüşlerden hangisiyle ilişkilen-
E) İnsanın kendini bilebilmesi için öncelikle içinde bulunduğu dirilebilir?
sosyal koşulların sağladığı olanakları fark etmesi gerekir.
A) Realizm - Pragmatizm
B) Pragmatizm - Materyalizm
7. Denilmektedir ki pencereden ya da gözlüklerle baktığımız ob- C) Pragmatizm - Egzistansiyalizm
jeler sıradan fiziksel objeler gibi görünürken mikroskop ve te-
D) Realizm - İdealizm
leskopla baktığımız objeler birer gölge, birer ışık lekesi olarak
E) Düalizm – Empirizm
görünmektedir. Bunlar gerçek görüntüler olsalar da fiziksel
objelerin kendileri değildir. Ancak bu söylenenler doğru de-
ğildir, özellikle de teleskopla Ay’a hatta Satürn’e bakarken bir
devamlılık söz konusudur. Aynı şey mikroskobik objeler için
de söylenebilir. Çağdaş Valency Teorisine göre küçük mole-
küllerden orta büyüklükteki moleküllere, asitlere, proteinlere, 9. Felsefe sözcüğünü hepiniz daha önce duymuşsunuzdur. Kiminiz an-
virüslere ve onlardan daha büyük objeler olan tuzlara, plas- lamı ile ilgili sağlam bir bilgiye sahipken, kiminizin eksik öğrenmeleri
tiklere vb. sürekliliği olan bir geçiş vardır. Yalnızca elektron olabilir. Ya da aranızda ilk defa duyanlar da olabilir. Şöyle bir giriş
niteliğinde sizlere kısaca bilgi vermek istedim. Hepiniz bir defa da
mikroskobu ile gözlemlenen büyük bir protein molekülünün olsa hayatınızda kendinze “Ben kimim?”, “Yaşamımı anlamlı kılan
(örneğin bir virüs) optik bir mikroskopla gözlenebilen bir po- nedir?” gibi soruları sormuşsunuzdur. İşte felsefe her şeyden önce
aklın bu gibi sorunlara yöneldiği ve sorulara yine akla dayalı yanıtların
limer molekülünden daha az gerçektir diyebilir miyiz? Buna arandığı bir düşünme faaliyetidir. İnsanı ilgilendiren her şey felsefenin
olumlu yanıt vermek son derece anlamsızdır. konusu olabilir. Dünyayı ve bireyin varoluşunu anlamaya çalışır. Bunu
yaparken de filozoflar kendi içinde çelişkilerin olmadığı, bütüncül bir
bakış açısı oluşturmaktadır. Filozof, zihnini harekete geçiren bilme
Bu parçada düşünürün karşı çıktığı sav aşağıdakilerden isteği ile yanıp tutuşan kişidir. Bu açıdan felsefe sürekli yolda olmak-
hangisidir? tır, araştırmaktır. Şimdilik bu kadar bir giriş yeterli diye düşünüyorum.
Dersimizde görüşmek üzere.
A) Bir varlığın gerçekliği, onu bizim kavramamıza ve anlam- Sinem Karagöz
landırmamıza bağlıdır. Öğretmen bu mesajında, felsefenin aşağıdaki özellikle-
B) Nesnelere ya da canlılara bütüncül bir gözle bakmak, ye- rinden hangisine değinmemiştir?
terli bir metot değildir.
A) Evrensel olma
C) Varlıklar doğrudan gözlemlenemese de bir olgusallığa
sahiptir. B) Sorgulama
D) Varlığın formuna ulaşması için başka bir özne tarafından C) Merak etme
fark edilmesinin önemi yoktur.
D) Yığılımlı ilerleme
E) Bilincimiz ya da kavrama yeteneğimiz, objenin varlığının
ancak küçük bir kısmı ile alakalıdır. E) Tutarlı olma

106