Page 824 - Türk Dili ve Edebiyatı - 10 | Beceri Temelli

TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 10 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

CEVAP ANAHTARLARI

“Kalmak” Kelimesinin 3. Genel ağ sayesinde haber metinlerinin, zaman kaybı olmaksızın
Farklı Anlamları Cümledeki Kullanımı çok geniş bir okur kitlesine ulaştırılmasında büyük avantajlar
Olduğu yeri ve durumu koru- Sıkı sıkı kucakladı ve öylece elde edilmiştir. Günümüz insanı, dünyanın çok uzak bir yerinde
meydana gelen gelişmeleri anında takip etme imkânına sahiptir.
mak, sürdürmek. kaldı.
Zaman, uzaklık veya nicelik Arabada yalnız dört çocuk Kalitesinden hiçbir şey kaybetmeden ve sayı sınırlaması olma-
dan kullanılan fotoğraf, grafik vs. görseller haber metinlerini
belirtilen miktarda bulun- kalmıştı.
mak. daha fazla ilgi çeker hâle getirmekte, haberin mesajı çok daha
etkili biçimde okura ulaşmaktadır. Ayrıca gazete basımı için
Hemen karargâha yerleşmez- kullanılan pek çok malzemeden ve iş gücünden tasarruf edil-
Konaklamak, konmak. sem ne geri dönebilir ne de mesi ülke ekonomisine katkı sağlamaktadır.
otelde kalabilirdim. 4. Okuru bilgilendirici, faydalı ve doğru haberlerin kısa sürede
Oturmak, yaşamak. Tam beş sene benimle bera- geniş bir kitleye ulaşması istenen bir durumdur. Ancak genel
ber kaldı.
ağ teknolojileri iletişime getirdiği yeniliklerin yanı sıra okuru
Hayatını sürdürmek, yaşamak O aileden bir bu çocuk kaldı. yoğun bir haber bombardımanına maruz bırakmıştır. Doğru
habere ulaşmak isteyen insanların, kendilerini ilgilendiren/
Sınıf geçmemek. Çocukların içinde kalanlar da ilgilendirmeyen pek çok haberi okumak durumunda kalması
hem kişilere zaman kaybı yaşatmakta hem de bilgi kirliliği
var geçenler de.
oluşmaktadır. Ayrıca manipüle edilmiş, kasıtlı, şiddet içerikli,
Etkinlik No.: 292 sakıncalı veya asparagas haberlerin de -basılı haber kaynakla-
rına göre- daha kısa sürede, geniş kitleler arasında yayılması
1. a) İnsan sağlığı üzerindekine benzer etkileri bilgisayar ya da gerek bireylerde gerekse toplum genelinde istenmeyen sonuçlar
programlar üzerinde de göstermesi sebebiyle sözcük, tekno- doğurmaktadır.
loji ve sağlık sektöründe kullanılmaktadır. 5. Bir haber metnini okunur kılan unsurlardan biri metinde an-
b) Sürekli kullandığım bir program virüs uyarısı veriyor. latılanların güncel olmasıdır. Ancak haber metni güncel olanı
anlatırken kendi döneminin toplumsal, siyasi, kültürel vs. ger-
2. basın mensupları: Basılı yayınlarla ve medya ile uğraşmayı çekliğine de ışık tutar. Böylece söz konusu dönemle ilgili bilgi
meslek edinmiş insanlar. sahibi olmak isteyenler için birer belge niteliği kazanır. Örneğin
devreye alınmak: Bir şeyin çalışır hâle getirilmesi. İşin içine adı geçen köprüyle ilgili sonraki yıllarda araştırma yapan bir
girmesini sağlamak. bilim insanı veya köprünün tarihçesini merak eden bir okur bu
tanı kiti: Bir şeyi tanımaya, ortaya koymaya, teşhis etmeye yara- metinden ve benzer haber metinlerinden yararlanabilir. Aynı
yan parça, aparat. şekilde yörenin toplumsal ve ekonomik özellikleriyle ilgili pek
çok ayrıntıya bu haber metninden ulaşılabilir.
hibe yardımı: Karşılıksız yapılan yardım, bağış.
Etkinlik No.: 294
3. Türkiye artık teknolojik ürün ithal eden değil ihraç eden bir
ülkedir. 1. Haber yazıları, insanları o günkü gelişmelerden/olaylardan
4. a) Dil canlı bir varlıktır ve sürekli ihtiyaca göre yeni kavramlara haberdar etmek için yazılır. Haber yazılarında günlük siyasi,
yeni sözcükler üretir ya da alıntılar. Bu, her dil için geçerli bir sosyal, ekonomik, teknolojik ve kültürel olaylar/gelişmeler anla-
durumdur. tılır. Metinde günümüzün teknolojik gelişmelerinden, internet
b) Bu sözcüklerin bazılarının dilimizde karşılığı vardır ancak kullanımı, sanal devriye ve siber suçlar gibi hususlardan bah-
tıp ile ilgili olan bu sözcüklerin çoğu yabancı dillerden dili- sedilmiştir. Metinde yazıldığı dönemdeki günlük siyasi, sosyal,
mize girmiştir. Tıp alanındaki gelişmeler Türkiye merkezli ekonomik, teknolojik ve kültürel özelliklere yer verilmiştir.
sağlanırsa sözcükler de Türkçe olacaktır. Gelişmelerin kayna- 2. Haber metinlerinde günlük gelişmelerden/olaylardan bahsedil-
ğı Türkiye olmadığı için sözcüklerin çoğu da Türkçe değildir. diğinden açık ve anlaşılır bir dil kullanılır. Bundan dolayı haber
5. a) Böyle bir gelişme Türk dilini dünyada en çok konuşulan ilk metni, kendi döneminin diliyle yazılmıştır. Süslü ve ağdalı bir
üç dilden biri hâline getirirdi. Kişi başına düşen millî gelir dille yazılsaydı metin anlaşılmayacaktı. Bu durum metin tü-
artardı. Bilimsel birçok yayın Türkçe yazılırdı. Bu dili konu- rünün amacına hizmet etmeyecektir. Amacı mümkün olduğu
şan biri olarak kendimi daha güçlü hissederdim. kadar geniş bir kitleyi olaylardan, durumlardan, insanlardan
haberdar etmek olan haber metinleri günlük dil ile yazılmalıdır.
b) COVID Akıncı, COVID TR, COVID Kayı vb.
3. Bu haber metni içeriğinden dolayı yüz yıl önce yazılamazdı.
Çünkü haber metninde bahsedilen teknolojik gelişmeler, inter-
Etkinlik No.: 293 net kullanımı, sanal devriye ve siber suçlar gibi hususlar yüz yıl
önceki toplumda yoktu. Bu haber metnini ancak bu yüzyılda ve
1. Haber metninin dili günümüz Türkçesinden farklı olurdu. Me- bu dönemde yazabiliriz. Otuz yıl önce siber suçlarla ilgili kanun
tinde günümüzde kullanılmayan pek çok kelimeye rastlanırdı olmadığından o dönemde dahi bu haber yazılamazdı. Buradan
ve metin Arap harfleriyle yazılırdı. “Haber yazıldığı dönemin özelliklerini taşır.” sonucunu çıkara-
Görsel kullanılmadığından haber metni daha az ilgi çekerdi ve biliriz.
köprünün şekli, konumu vs. okuyucunun hayal gücüne bırakı- 4. Metinde geçen kelimeler bilişim ve genel ağ güvenliğine dair
lırdı. kelimelerdir. Bu kelimeler bu yüzyılda ortaya çıkmıştır. Haber
Haber metni sadece gazete ve dergi gibi basılı yayınlarla sınırlı metinleri öğretici ve bilgilendirici metinler olduklarından
sayıdaki bir okuyucu kitlesine ve günümüze göre daha geç oluştuğu dönemin ve toplumun günlük olarak kullandığı keli-
ulaşırdı. me, kavram ve olguları içerir. Toplumun ve dönemin özellikleri
metne yansır. Toplum ve dönemde görülen değişim ve dönü-
2. a) Haber metinleriyle bu metinlerin yazıldığı dönemin sözlü ve şümlere göre haber metinlerinde kullanılan kelime ve kavram-
yazılı kültürü arasında sıkı bir ilişki vardır. Yukarıdaki haber- lar da değişiklik gösterir. Haber metinleri oluştuğu dönemin
de bahsi geçen Kömürhan Köprüsü de türkülere konu olarak sosyokültürel özelliklerini yansıtır.
sözlü kültür içerisinde adından söz ettirdiğinden muhabir
böyle bir ifadeyi tercih etmiştir. Etkinlik No.: 295
b) Elazığ-Malatya arasındaki Kömürhan Köprüsü yakınlarında
bir vatandaşımız, 30 Aralık günü Fırat Nehri’nin azgın sula- 1. Henüz güncelliğini korumaktadır. 2022 FİFA Dünya Kupası
rına kapılarak hayatını kaybetti. Dalgıçların araması sonucu Elemeleri bitinceye kadar da güncelliğini nispeten koruyacaktır.
naaşına ulaşılan vatandaşımız dua ve ağıtlarla son yolculuğu- 2. Sadece Türk vatandaşlarına söylenmiş bir söz değildir. Aynı
na uğurlandı. zamanda oyuncularına ve rakip takımlara karşı söylenmiş bir

822