Page 828 - Türk Dili ve Edebiyatı - 10 | Beceri Temelli

TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 10 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

CEVAP ANAHTARLARI

Etkinlik No.: 304 Metinden örnek cümleler:
Zira Cilalı Taş Devri’nden bu yana, yani 1994 yılına kadar
1. Mangala sözcüğünün ne anlama geldiğini, mangala oyununun kapalı kalmış, âdeta derin dondurucuda korunmuştur. Neolitik
oynanma şeklini, geçmişten günümüze kadar çok geniş bir insan, nedendir bilinmez, burasını dikkatli bir şekilde toprakla
coğrafyada oynanan bir strateji oyunu olduğunu, diğer ağız ve doldurup/mühürleyip terk etmiş. Aynı lavlar altında donmuş
şivelerdeki karşılığını öğrendim. Pompei gibi burası dokunulmamış bir cevherdir.
2. Haber metninde mangala oyununun geçmişi, diğer ağız ve şive- Eski arkeologlar, define avcıları gibi davranıp dinamitle girer-
lerdeki karşılığı, oynama şekli vs. ile ilgili pek çok ayrıntı, ala- lermiş sitlere.
nında söz sahibi birinin ağzından aktarılmıştır. Böylece okurun, Bu ağaç, Tim Burton’ın (Tim Börtın) film setlerine yakışır
haberdeki bilgilerin doğruluğundan şüpheye düşmeden bilgi gotiklikte.
sahibi olması sağlanmıştır. Bu cümlelerde benzetmelere yer vermiştir. Bu benzetmeler
Ayrıca haber yazarı konuyla ilgili edindiği sağlıklı verilerle anlatılanları hayal etmeye yardımcı oluyor.
haber metnini yazma imkânı bulmuştur. 4. Dünya tarihinin yeniden yazılmasına neden olan Göbeklite-
pe’nin keşfi beni heyecanlandırdı. Böyle bir keşfin ülkemizde
3. Metnin asıl iletisi olan “Mangala, çok geniş bir coğrafyada yapılması ülkemizin dünya tarihi için ne kadar önemli olduğu-
oynanmış ve geçmişi çok eskilere dayanan bir oyundur.” düşün-
cesi verilen örneklerle pekiştirilmiş ve bir bakıma düşüncenin nu bir kez daha hatırlattı. Dünyanın en eski yerleşim yerinde
yaşamak, o zamanki insanların ayak bastığı yerleri ayak basmak
doğruluğu kanıtlanmıştır. Böylece anlatım daha anlaşılır hâle
getirilmiş ve bilgilerin okur belleğinde daha kalıcı olması sağ- âdeta o insanların teneffüs ettiği havayı teneffüs etmek insanı
özel hissettiriyor. Göbeklitepe’yi gezerek zamanda yolculuk
lanmıştır. Aynı zamanda oyunla ilgili araştırma yapmak isteyen
kişilere ayrıntılı veriler sunulmuştur. yapmış hissine kapılmak insanı heyecanlandırıyor. Göbeklitepe
ile tarihin değişmesi, yeniden yazılması ne kadar önemli bir
4. Haber metninde mangala adlı zekâ oyununun geçmişten günü- coğrafyada yaşadığımızın bir kanıtıdır. Ayrıca bu keşif ile arke-
müze kadar pek geniş bir coğrafyada oynanmış bir kültür mi- olojiye ve geçmiş kültürlere ilgi duymaya başladım. Bir arkeolog
rası olduğu ve bu oyunun herkes tarafından oynanan bir oyun olup yeni keşifler yapmak, yeni kültürler tanımak istiyorum.
hâline gelmesi gerektiği vurgulanmıştır. Metin genel anlamda
bilgilendirmeyi amaçladığından açıklayıcı anlatıma başvu- Etkinlik No.: 306
rulmuştur. Tanık gösterme, örneklendirme, karşılaştırma dü-
şünceyi geliştirme yollarıyla okurun aklına gelebilecek sorular 1. 1964 yılının Mayıs ayında Çavdarlı köyü yakınlarında yapılan
yanıtlanmış ve düşünce daha somut ve ikna edici bir biçimde kazılar sonucunda tarih öncesi dönemlerde bolluğun ve bereke-
okura sunulmuştur. tin sembolü, koruyucusu olduğuna inanılan ana tanrıça Kybele
heykeli bulundu. Tarihî eser kaçakçıları, binlerce yıl boyunca
5. a) Muhtemel cevaplar şunlardır: bir çok medeniyete beşiklik yapan ülkemizin değeri maddi ve
Çocukken oynadığımız oyunlar satranç, dama, isim-şehir-eş- manevi olarak paha biçilmez olan tarihî eserlerini ülkemizden
ya oyunu, saklambaç, mendil kapmaca, yakan top, birdirbir, sinsice kaçırmışlardır. 100 yıl boyunca ülkemizden kaçırılan
çelik çomak, körebe gibi oyunlardır. tarihî eserlerin ülkemize yeniden getirilmesi için tüm alanlarda
Zekâ oyunları stratejik düşünme yeteneğini geliştirir ve belli mücadele etmeliyiz.
bir konu üzerinde dikkati yoğunlaştırabilme yetisi kazan- 2. Okuduğumuz metinde anlatım biçimlerinden baskın olarak
dırır. Birlikte oynanan oyunlar yardımlaşma, fedakârlık, öyküleyici anlatım kullanılmıştır. Öyküleyici anlatımın özel-
centilmenlik gibi duyguların, iş birliği içinde çalışma ve liklerine metinde yer verilmiştir. Metindeki Özpınar, Kybele
sağlıklı iletişim kurma becerilerinin gelişmesine katkı sağlar. heykelini 60 yıl önce köylülerin bulduğunu ve bir koleksiyoncu
Kazanmak kadar kaybetmenin de son derece normal ve tarafından İsrail’e kaçırıldığını söyledi. cümlesini incelediğimiz-
insan hayatının bir gerçeği olduğu anlaşılır. Kazanan kişide de cümlenin öyküleyici anlatımın bir özelliği olan haber kipiyle
öz güven, kaybedende azim ve kararlılık duygusu gelişir. Bu çekimlendiğini görmekteyiz. Ayrıca bu cümlede bir olayın,
oyunlar boş zamanların daha verimli değerlendirilmesini şahısların, zamanın ve yerin bulunması öyküleyici anlatım biçi-
mümkün kılar. minin kullanıldığının bir delilidir. Metindeki 1964 yılında Çav-
b) Stratejik düşünme gerektiren zekâ oyunlarının yanı sıra darlı köyü yakınlarında tesadüfen yapılan bir yol kazısı sırasında
şiddet içerikli pek çok oyun, çocukların kişilik gelişimini Roma Dönemi’ne ait eserlerin ağırlıklı olduğu kalıntılar bulunur
olumsuz yönde etkilemektedir. Uzun süre ekran başında ve bunlar tabii o dönemde büyük ses getirir. cümlesinin de 1.
durmak zamanı kontrollü kullanamama, ortopedik sorunlar, cümle gibi haber kipiyle çekimlendiğini görmekteyiz. Bu cüm-
görme sorunları, uyku düzensizliği, yalnızlaşma, iletişim lede de yerin, olayın, zamanın bulunması öyküleyici anlatım
kuramama, sosyal ilişkilerin zayıflaması gibi çeşitli olumsuz- biçiminin baskın olarak kullanıldığının ispatıdır. Okuduğumuz
luklara yol açabilir. metinde düşünceyi geliştirme yollarından ağırlıklı olarak tanık
gösterme kullanılmıştır. Alıntılar hiç değiştirilmeden alınmış-
Etkinlik No: 305 tır. Metindeki Bu eser ilk olarak İsrail’e kaçırılmış ve sonrasında
tabi kimsenin haberi yok kaçırıldığından. dedi cümlesi alıntıların
1. Yazar, haber metnini oluştururken haberi bir olay çevresinde değiştirilmeden yapıldığını gösterir.
anlatmış; öyküleme ve betimlemeden faydalanmıştır. Bu farklı Bir haber metninin yazarı olsaydım tartışmacı anlatım biçimini
anlatım biçimleri bir arada kullanıldığında haber daha anlaşılır ve düşünceyi geliştirme yollarından örneklendirmeyi kullanır-
olmuştur ve metin zenginleşmiştir. Ayrıca haber yazısı oku- dım. Çünkü haber metinleri öğretici metin türlerindendir.
yucuyla sohbet eder gibi yazılmıştır. Bu da metin ile okuyucu
arasında sağlam bir bağ kurulmasını sağlamıştır. 3. Okuduğumuz haber metninde ağırlıklı olarak öyküleyici anla-
2. Urfa’da on iki bin yıl önce inşa edilmiş bir tapınak bulundu. Bu, tım biçimi ve düşünceyi geliştirme yollarından da tanık göster-
me kullanılmıştır. Bu haber metninin yazarı ben olsaydım bu
dünyanın ilk tapınağı. Göbeklitepe, Çatalhöyük’ten iki bin yıl haber metnini açıklayıcı anlatım biçimi ile yazardım. Çünkü
daha eski. Dünyanın en ünlü arkeologları, Göbeklitepe her şeyi açıklayıcı anlatım biçiminde amaç bilgilendirme ve öğretmektir.
değiştirdi. diyor. Çünkü tarihi en az iki bin yıl evvele çekti. Gö- Yazacağım haber metninde ülkemizde yapılan tarihî eser ka-
beklitepe insanların avcılıktan çiftçiliğe geçip buğdayı toprakla çakçılığı ile ilgili okuyucuyu bilgilendirmeyi amaçlamaktayım.
buluşturduğu nokta. Kısaca, medeniyet tarihi burada başlıyor Tarihî eser kaçakçıları ile ilgili nasıl mücadele edileceği ve
diyebiliriz. Neolitik Çağ insanların mağaralarda yaşayan avcı/ ülkedeki tüm paydaşların neler yapması gerektiğini öğretmeyi
toplayıcı yaşamdan yerleşik düzene geçtiği süreci anlatır. Bu amaçlamaktayım. Yazacağım haber metninde düşünceyi geliş-
bağlamda yani 1994 yılına kadar kapalı kalmış, âdeta derin tirme yollarından ağırlıklı olarak sayısal verilerden yararlanır-
dondurucuda korunmuştur. dım. Çünkü haber metinlerinde sayısal verilerden yararlanmak
3. Anlatımı pekiştirmiş ve kuvvetlendirmiştir. Haberde anlatı- yazının daha inandırıcı olmasını sağlayacaktır. Sayılar insanlar
lanların okur zihninde canlanması sağlanmıştır. Bilgiler daha için her zaman daha inandırıcı olmuştur. Yazacağım haber
kalıcı hâle gelmiştir. metninde istatistiksel verilere başvurmak anlattıklarımın kanıt-
lanmasını sağlayacaktır.

826