Page 545 - Türk Dili ve Edebiyatı 11 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 11

CEVAP ANAHTARLARI
barış sloganları hâline getirilmeye çalışılmıştı. Bu defa UNES- ise o kişinin genlerinde bu yapı vücut bulmuş demektir. Deği-
CO vefatının 700. yılı olması münasebetiyle 2021 yılını Yunus şim için birkaç nesil gereklidir ki aslında bu da yeterli olmaz.
Emre’ye adamıştır. Türkiye’de Yunus Emre ve Hacı Bektaş-ı Veli Sosyal yapı ve edebiyat bireye ait olma duygusunu kazandıran
yılı kapsamında Yunus Emre’yi ve Hacı Bektaş-ı Veli’yi bir kez unsurlardır. Bu duygu bir süreç meselesidir.
daha anarak onların mesajlarını tüm insanlığa anlatabiliriz. Bu
vesileyle toplumda dil bilinci güçlenecektir. Böylelikle Türkçe- Etkinlik No.: 27
mize sahip çıkabilir ve onu dünya dili hâline getirebiliriz. Ayrıca
İstiklal Marşımızın verdiği mesajlara sahip çıkarak millî birlik 1. G. Flaubert, kendi sanat yeteneğine uygun olmayan romantizm
ve bütünlüğümüzü daha fazla sağlayabileceğiz. akımı doğrultusunda eserler vermekte ısrar etmemiş, arkadaşla-
rının da eleştirilerini göz önünde bulundurarak farklı bir edebî
4. Dili dış etkilere karşı ne kadar çok korursak dil o ölçüde saf akıma yönelmiş, böylelikle adını dünya edebiyatının ölümsüzle-
kalır. Bir toplum diline ve edebiyatına sahip çıkarsa onu dünya ri arasına yazdırmıştır.
dili ve edebiyatı hâline getirebilir. Dile sahip çıkılırsa vatanı,
ordudan önce korumuş oluruz. 2. Roman gözlemlerin ürünüdür.
Olayda olağanüstülükler söz konusu değildir.
Etkinlik No.: 25 Romanda mekân tasviri önemli bir yer tutmaktadır.
1. Ahmet Mithat Efendi, okuma yazma bilen hemen her insana 3. Bana göre insan bir eseri faydalanmak üzere okumalı, boşa
seslenir. Ahmet Mithat tek başına bir mekteptir. Ahmet Mithat vakit geçirmemelidir. Kişisel gelişime fayda sağlayacak eserler
Efendi’nin sanatının özünü faydacılık oluşturur. Faydalı olmayı ile iyi bireyler ve böylelikle de iyi bir toplumun oluşturulması
hem toplum hem de şahıs bağlamında düşünür. Kalemini ede- sağlanmış olacaktır.
biyatın ve yeni Türk insanının aydınlanmasına adayan Ahmet Bana göre sanat eserinin amacı güzellik ve estetik zevktir. Çün-
Mithat Efendi, Tanzimat Edebiyatı Dönemi’nde şiir dışında kü sanat insanların ruhlarını incelterek dolaylı yoldan da olsa
bütün edebî türlerde eserler ortaya koyarak topluma faydalı insanları güzelliğe ve iyiliğe sevk eder.
olmaya çalışmıştır. 4. Bence doğrudur. Çünkü sanatçılar aydın insanlardır. Aydınların
2. Ahmet Mithat Efendi idealleri olan bir yazardır. Özüne, ait ol- da topluma karşı sorumlulukları vardır. Sanat toplumu değiştir-
duğu medeniyete aykırı düşmemek hayatının temel prensibidir. meli, uyanık tutmalıdır.
Ahmet Mithat’a verilen efendi payesi yaşadığı dönemde saygın- Bence yanlıştır. Çünkü sanat insanda güzel duygular uyandır-
lık işaretidir. Ancak zamanla bu anlam kaybolmaya başlamıştır. malı, faydayı ikinci planda tutmalıdır. Sanatçılar da özgür olma-
Ahmet Mithat halkın içinden çıkmış biridir. Sanatını ve hayatı- lı, diledikleri konuyu işleyebilmelidir.
nı halkının bilgilenmesi için harcamıştır. Halk onu kendinden
biri olarak gördüğü için ona efendi lakabını vermiş olabilir.
İstanbul’da eğitimli üst düzey erkeklere bey deniyordu. Zade Etkinlik No.: 28
lakabı alan sanatçılar, edebiyatı daha çok sanat için yapmış, 1. Tanzimat Dönemi aydınlarının Batılılaşma anlayışı şekilcilikte
topluma yönelik eserler vermemişlerdir. Bu sebeple toplumdan kalmış; aydınlar, düşünce alanında ve edebî alanda çelişki yaşa-
uzak bir yaşam sürmüşlerdir. mış ve yanılgılara düşmekten kurtulamamıştır. Yeniliğin yalnız-
3. Ahmet Mithat Efendi’ye göre önce Batı’yı taklit yoluyla sanata ca Batı’daki düşünceleri ve hazır malzemeyi taşımakla gerçek-
başlamak, daha sonra mahallî ve millî bir karakter oluşturmak leştirilebileceğine inanan aydınlar, Batı toplumunun yüzyıllar
gerekir. Ahlâk yönünden kendi millî ve içtimaî gerçeklerimiz boyunca elde ettiği tarihsel, siyasal ve ekonomik kazanımlarını
sanata aksettirilmelidir. Romanda geçen Rakım Efendi, Ahmet göz ardı etmişlerdir. Bu sebeple Batılaşma hareketi bizde es-
Mithat’ın Batı medeniyetine ve hayata bakışını yansıtmaktadır. ki-yeni, millî-yabancı tartışmalarını beraberinde getirmiştir.
Rakım Efendi, Batı’nın kültüründen ziyade tekniğini, gelişmiş- 2. Bunu birkaç nedene bağlamak mümkündür. Önce tarihsel olay-
liğini kendine örnek alır. Bu yönüyle toplumu iyi yönde dönüş- ların etkisiyle oluşan Fransız- Osmanlı dostluğu bu kapıyı ilk
türmeye çalışır. olarak açar. Öte yandan, XVII. yüzyılda Fransız dili ve kültürü
4. İçinden çıktığı toplumu hiçbir açıdan reddetmeyip ona sahip Avrupa’da çok yaygındır. Fransız İhtilali’nin yaydığı fikirler yeni
çıkan ve yeni bir ufuk kazandırarak ileriye taşımayı hedefleyen yetişen kuşak üzerinde büyük etkiler meydana getirmiştir. Fran-
Ahmet Mithat Efendi, eserlerinde bir anlamda Türk halkının sız filozof ve edebiyatçılarının görüş ve düşüncelerinde yenilikçi
hayata, olaylara bakış açısını ve hayallerini aksettirmiştir. Bir Türk aydınının aradığı özgürlükçülük, akılcılık ve uygarlık gibi
Türk gibi hissetmiş, duymuş, düşünmüş, içine kapalı bir toplu- özellikler vardı. Bu yüzden Fransız yazarlarının eserlerinde tas-
mun iç dinamiklerini kaleme almış, o dönemin insanını anlayıp vir edilen dünya, Tanzimat aydınlarının düşledikleri dünyayla
tanımamız adına yoğun çaba sarf etmiştir. Batılılaşabilmek örtüşüyordu. Bunun dışında, Fransız edebiyatının Batı edebiyatı
ve Batılılaşmanın sınırlarını tayin edebilmek Ahmet Mithat içindeki parlak ve egemen durumu, dikkat ve ilgiyi bu ulusun
Efendi’nin bu yüzyıldaki en temel meselesidir. Hayatı boyunca edebiyatına çeviren bir başka etken olmuştur. Bu sebeplerle
şiir dışında edebiyatın tüm sahasında altmıştan fazla eser veren Türk aydınları ilk olarak Fransa’ya gitmişlerdir.
Ahmet Mithat Efendi’ye bu sebeple ilk muallim denmiştir. 3. İbrahim Şinasi’nin yazılarında halk ve millet kelimeleri ve bu
kavramları ifade eden deyimler çok geçer. Onun gazete çıkarır-
Etkinlik No.: 26 ken halkı aydınlatmak ve halk adına konuşmak fikri taşıdığına
hiç şüphe yoktur. Onu halkın anlayacağı bir dil kullanmaya
1. a) Kendimizde erdem bulmaya çalışarak avunmalarımızın sevk eden de bu arzudur. Toplumu yeni bir kültürle tanıştırmak,
doğru olmadığı gerçeğidir. ona yeni kavram ve görüşler sunmak ve bunları gündemde tuta-
b) Doğu ve Batı kavramlarının yön belirtmenin ötesinde birer rak yaşama daha çabuk girmesini sağlamak için gazete çıkarır.
zihniyeti karşıladığını anlatmaktadır yazar. Her iki bölgenin Öte yandan, yine gazeteyle halkın kendi sorunları üzerinde
insanlarının kültürel ve sosyal açıdan birbirinden çok farklı görüş alışverişinde bulunmasını sağlar. Yazdığı makalelerle de
olduğu gerçeğini hatırlatmaktadır. ya topluma bir yenilik önerir ya da eskimiş olanı yıkmaya ça-
lışır. Bu sebeplerle toplumun gözünde halkçı bir sanatçı olarak
2. Ataç’ın Doğu ve Batı’yı karşılaştırarak akılcı yaklaşımlarda anılmıştır.
bulunması onun akılcılığına bir örnektir. 4. Romantizm, geliştiği ülkelerde, sanatçıları yaşanan olumsuz-
Batı dünyasını anlamaya çalışması ise kuşkucu olmasına ve luklardan kaçmaya ve sığınılacak bir mekân aramaya iter. Bu
doğruyu aramasına örnek verilebilir. sebeple romantik sanatçı, eserinde mevcut şartları değiştirmeye,
Batı’nın Doğu’dan önde ya da geride olmasından ziyade Batı’yı içinde bulunduğu dünyayı ise güzelleştirerek yaşanılır kılmaya
anlamaya çalışmak gerektiğini ifade etmesi ise duyguculuktan çalışır. Osmanlı toplumunda on dokuzuncu yüzyılın karışık-
uzak oluşuna örnek verilebilir. lıkları içerisinde umudunu yitiren sanatçılar için artık farklı bir
dünya tasavvuru kaçınılmaz olur. Namık Kemal, tarihi bu gözle
3. Batılı ya da Doğulu olmak bir süreç meselesidir. Bir kişi Doğulu yeniden tefsir eder. Eski tarihî şahsiyetleri iradeleri ile dünyayı

543