Page 158 - Biyoloji - 12 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü BİYOLOJİ 12 74

3. ÜNİTE > Bitki Biyolojisi Kazanım 12.3.2.3. Bitkilerde fotosentez ürünlerinin taşınma mekanizmasını açıklar.
Genel Beceriler: Eleştirel Düşünme Becerisi Alan Becerileri: Çıkarım Yapma Becerisi
Etkinlik İsmi KAYNAKTAN HAVUZA 20 dk.

Amacı Bitkilerde fotosentez ürünlerinin taşınma mekanizmasını açıklayabilme. Bireysel

Yönerge Aşağıdaki metin ve görselden yararlanarak soruları cevaplayınız.

Yapraklarda fotosentez ile üretilen organik besinler floem boruları tarafından floem öz suyu adı verilen
sulu bir çözeltiyle bitkinin diğer kısımlarına taşınır. Besinler, hücrelerde enerji sağlamak için kulla-
nıldığı gibi nişasta vb. çeşitli moleküllere dönüştürülerek depolanabilir. Taşıma basınç akış teorisi ile
açıklanır. Bu teoriye göre fotosentezin gerçekleştiği hücreler kaynak, besinlerin floemle taşınarak depo-
landığı veya kullanıldığı hücreler ise havuz olarak adlandırılır.
Kaynakta üretilen besin maddesinin arkadaş hücrelerine gönderilmesi ve arkadaş hücrelerinden de
çeperdeki geçitler sayesinde kalburlu borulara geçmesi aktif yolla ATP harcanarak sağlanır. Floemde
artan şeker miktarı ozmotik basıncın artmasına ve ksilemden su çekilmesine neden olacaktır. Floem
borularında artan su miktarı bir basınç oluşturarak sulu çözeltinin kütle akış yöntemiyle borulardan
akmasını sağlayacaktır. Besinler, kalburlu borulardan çeperdeki geçitler sayesinde arkadaş hücrelerine
oradan da kök hücrelerine aktif yolla ATP harcanarak pompalanır. Besinler, kalburlu borulardan kök
hücrelerine geçmesiyle ozmotik basınç düşer. Bu durum, suyun osmozla tekrar ksileme dönmesini sağ-
lar. Kökte besinler depolandığı için havuz adını alır. Kök, gövde ve meyveler havuza örnek verilebilir.
Çeşitli dış faktörler sebebiyle gövdeyi çevreleyen kabuk kısmının zarar görmesi floemin de zarar gör-
mesine neden olur. Bu durum floem öz suyunun köke doğru hareketini engeller. Böylelikle bitki kök-
leri, gövde ve yapraklardan gerekli besin maddelerini alamaz. Kök emici tüylerinde ozmotik basınç
düşer, topraktan su ve mineral alımı azalır. Sürecin devamında fotosentez olayı aksamaya, yapraklar
pörsümeye ve sararıp dökülmeye başlar.

Yaprak çer s ndek Arkada Kalburlu
fotosentet k hücre hücre boru Ks lem

H O
2
Ks lem
Koful ve
oem
arasında
Kaynak suyun H O
2
Kloroplast eker akı ı
H O
eker çözelt s n n 2
kaynak bölges nden
havuz bölges ne
doğru akı ı
H O
2
Kök hücres Arkada
hücre
Floem
ve H O
ks lem 2
arasında
suyun
akı ı
H O
2
Havuz Ks lem

Görsel: Basınç akış teorisine göre madde taşınması

157