Page 431 - Türk Dili ve Edebiyatı 12 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 12 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

CEVAP ANAHTARLARI
4. Ölçü, ses benzerliği ve nazım birimi şiirdeki ahenk unsurlarıdır. 3. a) Bu şiirin teması yalnızlık duygusudur.
Serbest şiirde bunların kullanılması zorunluluğu yoktur. Dola-
yısıyla serbest şiirde ahenk; vurgu, kelime tekrarı, tonlama ya Yalnız Kalanlara
da söz sanatlarıyla verilir. Yukarıdaki şiirde ahenk; ölçü, nazım Yalnız kaldığını sanıyorsan eğer
birimi ve ses benzerliği ile sağlanmıştır. Bu sebeple şiir serbest Kaldır kafanı etrafına bak
ölçüyle yazılsaydı aynı ahenge sahip olmazdı. Ağaçlarda cıvıldayan kuşlar
5. Olası Cevaplar Sana dünyada yalnız olmadığını hatırlatırlar.
Evet, vardır. Çünkü bir şiirde yer alan ölçü, ses benzerliği vb. b) Yapılan tekrarlarla tema âdeta birkaç dizeyle pekiştirilerek ve-
ahenk unsurlarıyla şiir akılda daha kolay kalır ve ezberlenir. rilmiş, böylece verilmek istenen mesaj okuyucuda daha güçlü
Özellikle ses benzerliğinin şiir ezberlemeyi daha kolay hâle ge- bir izlenim bırakmıştır.
tirdiğini söyleyebiliriz. 4. Şiirdeki ses benzerlikleri şiire söyleyiş güzelliği katar. Ses ben-
Hayır, yoktur. Çünkü serbest ölçü ile yazılmış şiirlerde ahenk zerlikleri, dizeler arasında anlam ilgisi kurarak anlamı güçlendi-
unsurlarının birçoğunun kullanılmadığını, buna rağmen bu şi- rir. Ses benzerlikleri ile şiirlerin hissettirdiği duygu ve düşünce-
irlerin de kolaylıkla ezberlendiğini görmekteyiz. Bunun yanında ler akılda daha kolay kalır.
ezber, insanın hafızasına bağlıdır. Ezber yeteneği olmayan biri-
nin bir şiiri ne olursa olsun ezberlemesi zordur. Etkinlik No.:66
Etkinlik No.: 64 1. Bu metinleri şekil özellikleri bakımından karşılaştırdığımızda şu
sonuçlara ulaşabiliriz.
1. 14’lü hece ölçüsüyle yazılmıştır. Şiir özgün bir ses ve söyleyiş I. Metin II. Metin
sanatı olduğu için şiirde ahenk çok önemlidir. Ölçü, ahengi sağ- Nazım birimi: Dörtlük Nazım birimi: Bent
layan önemli bir özelliktir. Şiiri düz yazıdan ayıran, ona akıcılık Ölçü: Hece ölçüsü Ölçü: Aruz ölçüsü
kazandıran özelliklerin başında gelir. Kafiye şeması: abab/cccb/dddb Kafiye şeması: abab/cdcd
2. Saksıda incilendi yapraklar senin için, 2. a) Koşma, halk edebiyatı nazım şeklidir. Okuduğunuz şiir, halk
Söylendi gelmez diye uzaklar senin için... edebiyatı ürünüdür. Şiirin dörtlükle yazılması, 11'li hece ölçü-
-lar: Ek hâlinde redif sünün kullanılması, kafiye düzeninin abab/cccb/dddb şeklin-
senin için: Kelime hâlinde redif de olması bizi koşma türüne götürmektedir.
-ak: Tam kafiye b) Gurbet teması işlenmiştir. Aşk, ayrılık, özlem gibi konuları
işleyen koşmalara güzelleme denir. Bu şiir güzellemedir.
Nihayet ben ağlarken toprağın yüzü güldü, 3.
Sokaklardan caddeye doğru sesler döküldü... a) Bu şiir bentlerle yazıldığı, aruz ölçüsü kullanıldığı ve abab/
cdcd şeklinde kafiyelendiği için murabbadır.
-dü: Ek hâlinde redif b) Divan şiirinde anlam beyitte tamamlanırdı. Yahya Kemal an-
-ül: Tam kafiye lamı şiirin bütününe yaymıştır.
Şiirin musikisini artıran, şiirde ritim ve ahengi sağlayan bazı un- Bence anlam beyitte ya da dörtlükte tamamlanmalıdır. Her
surlar vardır. Ahengi sağlamada kafiye ve redif önemlidir. birimde farklı konuya değinilmesi şiiri zenginleştirir.
3. Okuduğumuz şiirde ahenk unsurlarından ölçü, kafiye ve redif Bence anlam şiirin tamamına yayılmalıdır, şiir bir bütündür.
kullanılmıştır. Belli bir düzen dâhilinde yazılmıştır. “Yalnızlık Şiirin tamamında aynı konu ele alınmalıdır.
Şiiri”nde ise bu unsurların hiçbiri kullanılmamıştır. Ölçüsüz ve Etkinlik No.: 67
kafiyesiz yazılmıştır. Sözcüklerin birbiriyle olan bağlantısından
yararlanılmış ve nasıl kelimesinin tekrarıyla ahenk oluşturulmuş- 1. Şair bülbülün ötüşünü, güle olan aşkını dile getirmesi; bülbü-
tur. Duygu yoğunluğuyla şiirin anlatımı belirgin hâle getirilmiştir. lün güle âşık olmasını ise can evinin yani kalbinin tutuşması
4. Her ne kadar şiirin müzikalitesini ahenk ögeleri sağlasa da bun- olarak ifade etmiştir. Aşkın sebep olduğu yüreğindeki yangını
lar olmadan yazılan şiirler de sanatsal açıdan önemlidir. Serbest Toroslar’dan düşen çığın dahi söndüremediğini dile getirmiş-
tarzda yazan büyük şairlerimiz vardır. Sözcüklerin uyumuyla sa- tir. Şair soyut bir kavram olan aşkın âşık üzerindeki etkisini,
nat özelliğini ön plana çıkaran serbest şiirler, sanat dünyamızda bülbülün gül için ötmesi ve yüreğinin tutuşması şeklinde so-
önemli bir yer edinmiştir. mutlamıştır. Ayrıca yine yürekteki bu ateş o kadar büyüktür
ki onu kar bile söndüremez. Şair soyut bir kavram olan aşkı
Etkinlik No.: 65 somutlamak, söylemek istediğini daha etkili bir hâle getirmek
için imgelere başvurmuştur.
1. Olası cevaplar:
Evet, nazım biriminin etkisi vardır. Otel odaları şiirinin nazım 2. a) Şair şiirin ilk dizesinde “Var mı beni içinizde tanıyan?” di-
birimi beyittir. Bu şiirdeki ses benzerlikleri nazım birimine bağlı yerek ve şiir boyunca aşk ifadesini kullanmadan kavramın
olarak gelişmiş ve okuyucu buna bağlı duygularla şiiri okumuştur. özelliklerini dile getirerek okuyucuda merak duygusu uyan-
Hayır, nazım biriminin etkisi yoktur. Çünkü bu şiirde şairin ver- dırmak, böylece okuyucunun ilgisini canlı tutmak istemiş
olabilir.
mek istediği bir mesaj vardır. Bu mesajlar hangi nazım birimi
ile yazılmış olursa olsun değişmez. Dolayısıyla mesajla birlikte b) Şiir bana sevgi, hasret, ayrılık, kuvvet gibi kavramları da dü-
oluşan duygular da nazım biriminden bağımsız olarak okuyu- şündürdü. Şiirde söz edilen yüreklere ateş düşüren kavram
cuda uyanmış olur. ayrılık da olabilir. Şiirdeki sultan, kral, şah, taç ile taht kelime-
2. Bu şiir hece ölçüsü ile yazılmıştır. Serbest ölçü ile yazılsaydı bana leri güç, kuvvet, iktidar kavramını hatırlattı. Kerem ile Aslı,
Ferhat ile Şirin, Leyla ile Mecnun kavuşamayan, hasret çeken
göre daha etkileyici olurdu. Çünkü serbest ölçüdeki ahenk, ben- âşıkları simgelediği için hasret kavramı da akla gelmektedir.
de daha güzel duygular uyandırmaktadır.
Otel Odalarında şiiri 14’lü hece ölçüsü ile yazılmıştır. Bu şiir, 3. Somut varlıklar Soyut kavramlar
serbest ölçü ile yazılsaydı okuyucuda istenilen etkiyi bırakmaz-
dı. Dolayısıyla şairin vermek istediği mesajda farklılıklar mey- 1. Kor 2. Ateş 1. Sır 2. Kuvvet
dana gelirdi.

430