Page 460 - Türk Dili ve Edebiyatı 12 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 12

CEVAP ANAHTARLARIAP ANAHTARLARI
CEV
günün en dingin zamanında göğü gören bir pencere bulur; içimi Etkinlik No.: 166
dinleyebilir ve bunları mısralara dökebilirim.
1. Olası Cevap: Metnin yazarı sanatı genel anlamda kural dışı ola-
Etkinlik No.: 164 rak tanımlamaktadır. Sanatçının belirli bir eğitim sonrasında
kendi yolunu çizmesi gerektiğine inanmaktadır. Sanatçıların be-
1. Olası Cevap: Soruda verilen metin parçasında yazar kendi dü- lirli sanat akımlarına bağlı olsalar da o akımın kuralları dışında
şüncelerini tartışmacı bir üslubu kullanarak okuyucuya aktar- hareket edip güçlü eserler meydana getirebileceklerini savun-
maya çalışmıştır. Düşüncelerini kendi bakış açısıyla doğrudan maktadır. Aynı zamanda sanatta yeteneğin toplum ve dünyayla
aktarmaktadır. Deneme metinlerde amaç, yazarın kişisel gö- kurulan ilişki sonrasında ortaya çıktığını belirterek doğuştan
rüşlerini okuyucuya doğrudan aktarması olduğu için anlatıcı yetenek fikrine karşı çıkmaktadır.
gerçek kişidir. Yani yazar ve anlatıcı aynıdır. Kurgusal edebî me- Olası cevap iki şekilde olabilir:
tinler gerçeği kurguladığı için yazarın kendisi anlatıcı değildir. a) Yazarın düşüncelerine katılıyorum. Yeteneğin doğuştan geldiğini
Anlatıcı kurgulanan bir kişidir.
düşündüğümüzde sanat okullarının olmaması gerekirdi. Aynı
2. Olası Cevap: Deneme türünde yazarlar, bir konu ya da olayla ilgili zamanda bu yeteneğin toplumsal ilişkiler olmadan kendiliğinden
olarak kişisel düşünce ve izlenimlerini okuyucuya aktarmayı amaç- ortaya çıkması gerekirdi.
lar. Dolayısıyla kişiselliğin bu kadar ön planda olduğu deneme me- b) Yazarın düşüncelerine katılmıyorum. Hiçbir eğitim almadan
tinlerinde yazardan tam anlamıyla nesnel olmasını beklemek türün yeteneklerini ortaya koyan sanatçılar vardır. Dolayısıyla yetenek
özellikleriyle çelişmektedir. doğuştan gelebilmektedir. Yetenek yaşantı sonucunda kazanıl-
3. Olası Cevap: Denemelerde esas olan konu değil, o konuyu ki- saydı sanat okullarında okuyan bütün öğrencilerin sanatçı ol-
şisel düşüncelerle ve etkileyici özgün bir üslupla okuyucuya maları gerekirdi.
sunmaktır. Dolayısıyla yazarlar özgün bir üslup ve etkileyici bir 3. Olası cevap üç şekilde olabilir:
anlatım ortaya koymak için çeşitli yöntemler kullanabilmekte- a) Sanat, yenilik ve orijinalliktir. Önceden belirlenmiş sanatsal ku-
dir. Benzetmeler doğru ve güçlü biçimde yapıldığında yazının ramlara uymak sanatçının özgünlüğünü olumsuz etkiler. Dolayı-
anlaşılırlığını ve etkileyiciliğini artırabilir. Bundan dolayı yazar- sıyla kural dışı bir sanat anlayışı ortaya koymak gerekir.
lar benzetme gibi yöntemleri sıkça kullanabilir.
b) Sanatçının kendinden önceki sanatsal kuralları tanıması ve bun-
ları uygulaması onun gelişimini hızlandırır. Sanatsal gelişimin
Etkinlik No.: 165
belirli aşamalarını ve kurallarını uygulamak sanatçının kendini
1. Olası Cevap: diğer sanatçılarla karşılaştırması bakımından ona olanak sunar.
Yazar özgürlük, irade, zorunluluk kavramlarının Batı’nın dü- c) Sanatçı gelişimini sağlamak için önceden belirlenmiş kuralları ta-
şünce dünyasında ilk çağlardan beri değerlendirildiğini söyler. nımalı, bu kurallarla kendini sınamalı fakat son aşamada kendi
Voluntarizm, mekanizm, diyalektik materyalizm ve dini bütün özgün anlayışını ortaya koymalıdır.
Hristiyan düşünürlerin bu kavramlar üzerine yaptığı açıklama-
larda eksikler bulmaktadır. İslam ise bu konuyu farklı bir boyut- Etkinlik No.: 167
ta ele almaktadır. İnsan için belirlenmiş değerlere göre kavram-
ların içeriği belirlenir. Diğerlerinden en önemli farkı da budur 1. Olası Cevap: Somut dünyanın dışında ele avuca gelmeyen,
belki. İnsan Allah’ın kulu olma bilincini taşıyorsa Allah’tan baş- uçucu, sırf kendinde anlamını bulan varlık alanları vardır. Şair,
ka her şeyden özgürdür. Özgürlük, kavramın anlam üzerindeki imgelerin özgür yapısı sayesinde her okuyucuya özel karşılı-
kısıtlamalarına bakarak değerini belirlemez. Özgür irade anla- ğını bulacak şekilde bunları mısralara döker. Düşünce, şairin
yışı da farklıdır, Allah’ın iradesinden bağımsız değildir, irade dışavurmak istediklerine set çeker, kalıplar koyar, baskı yapar.
ile zorunluluk birleşmiştir. İşte yazara göre tam bu noktada kul Çünkü akıl ve mantığın emrindedir. Akıl ve mantık ise hayali,
özgürleşir. Yazarın anlamını açtığı bu farklı ve derin özgürlük soyut oluşumları ifade etmekte yetersiz kalır. Bu bakımdan dü-
anlayışını sanırım ancak yaşayanlar bilecektir. şünceden, akıl ve mantıktan uzak tutmak şiiri özgürleştirecek ve
aslına döndürecektir.
Olası başka bir cevap şu şekilde olabilir: Bence özgürlük, insa-
nın diğer kişilerin haklarına saygı duyduğu müddetçe dilediği 2. Olası Cevap: Görüntüler dünyasına ait olmayan ama yine de in-
şekilde davranmasını, kimse tarafından zorla engellenmemesini sana özgü olanın imgelerle ifadesi şiirdir. Şiirin tarif edilemez
ifade eder. Özgürlük ve özgürlüğün düşündürdüğü irade kavra- bir yapısı vardır. Orhan Veli’nin “Bir yer var, biliyorum; / Her
mı, bireyin sahiplendiği ve toplumun kabul ettiği ahlakî değer- şeyi söylemek mümkün: / Epeyce yaklaşmışım, duyuyorum; /
lerle çatışmadıkça aklın denetiminde yaşanmalıdır. Anlatamıyorum.” mısralarındaki çaresizliği gibidir. Şiir, kelime-
lere dökülse de aslında yazılamayanlardır.
2. Olası Cevap: Okuyup araştıran insanlık için her zaman alter-
natif yaşam rotaları belirlemek mümkündür. Mesela 2021 yılı, 3. Olası Cevap: Metin, şair İsmet Özel’in şiiri nasıl ortaya çıkar-
Yunus Emre'nin vefatının 700. yıl dönümü olması münasebetiy- dığına dair bize ipuçları veriyor. Şiir, imgelerin ustaca kullanıl-
le UNESCO tarafından anma ve kutlama yıl dönümleri arasına masıyla oluşur, diyor. Şiirinde de imgelere başvuruyor. Neden?
alındı. İnsanların onu hatırlaması ve tanımasının çok önemli Kendinde var olan uçucu şeyleri sanki imge balonuna üfleyerek
farklar oluşturacağını düşünüyorum. görünür hâle getirmeye çalışıyor çünkü. Okuruna teslim ediyor,
artık bu mısralar okurundur, onun dünyasındaki karşılığıyla
3. Olası Cevap: Yazar bu parçada adeta ele aldığı konuları neden anlamlanır. İşte imge bunu sağlayan şiirin en temel unsurudur.
seçtiğini de açıklamıştır. Okuduğumuz metinde özgürlük kavra- Şiirdeki deniz, kapılar, korku, denize açılan eller birer imgedir.
mının, ait olduğumuz uygarlığın (İslâm ve biraz da Batı) içinde Bu imgeleri okuyan kendi kalbinde çözer ve anlamlandırır. İsmet
farklı algılarla anlamlandırıldığı vurgulanmıştır. Bu kavram hiç Özel’in anlatmak istediği ve şiirinde de yaptığı tam anlamıyla bu.
düşünmediğimiz bir açıdan ele alınmıştır. Metin, bizi alışılagel- 4. Olası Cevap: Havada asılı kalacağı bir yer ifadesi şiire yakışan
miş mantık dışında düşünmeye yönlendirmiştir.
bir ifade. İnsanoğlunun varoluşundaki sırlara da yakışıyor. Şiir
4. Olası Cevap: İnanıyorum, öyleyse var olacağım. Varlık sahne- zaten buradan doğduğu için mekânsız, zamansız bir boyut oluş-
sindeyim çünkü var olmamın bir anlamı var. Özgürsem, varım. turuyor kendine.

459