Page 463 - Türk Dili ve Edebiyatı 12 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 12 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

CEV
CEVAP ANAHTARLARIAP ANAHTARLARI
b) Kelimeler tıpkı insanlar gibi bir kültürün, ulusun parçala- 4. a) Diyebiliriz. Yönetici, milleti için çaba gösteren kişidir; mille-
rıdır. Toplum nasıl ki zaman içinde değişip farklılaşırsa dil- tinin birliği, bütünlüğü, refahı için uğraşır. Onlarla güçlü ve
deki kelimelerin kullanımı da zaman içerisinde değişebilir. sağlıklı bir ilişki kurabilmek için hem yolunda gitmeyen du-
Bazı kelimeler hiç kullanılmayıp unutulurken bazı kelimeler rumları, uygulamaları hem de olumlu adımları halkına elbette
daha az kullanılır. Yerlerine aynı anlamı karşılayacak o dö- anlatmak zorundadır.
neme ait yeni kelimeler kullanılabilir. Bu durum dilin canlı
bir varlık olması ile ilgilidir. b) Geniş kitleleri ikna etmek, etkilemek, uyarmak gibi eylemler
hem siyasetin hem söylevin merkezindedir. O hâlde siyaset var
3. Olası cevap: Siz hiçbir yerden destek almadığınız hâlde savaştan oldukça siyasi söylev de varlığını koruyacaktır, diyebiliriz.
kaçmadınız.
5. Dil ve edebiyatımız ilk dönemlerden beri çok yol aldı. Ancak bu
4. eserin çok eski bir zamandaki varlığı; tarihî, siyasi, edebî değeri
Kelimenin Zihinde Kelimenin bizim için bir hazine hükmündedir. Bu nedenle eser, sonrasın-
Kelime Çağrıştırdığı Kelimeler Kullanıldığı Yeni da üretilmiş pek çok nitelikli eserin üstünde bir değere, öneme
veya Kelime Grupları Cümle sahiptir, diyebiliriz.

Öğrencilerin bir bö- Etkinlik No.: 178
vatan, memleket, çadır, lümü, ilk yılı yurtta
yurt sahip olunan arazi, öğren- geçirse bile ikinci 1. Bu sözler, söylev metinlerinin yazılış amaçlarıyla ilişkilendirile-
cilerin barındığı yer… yıldan başlayarak bilir. Söylev tam da eserde belirtildiği gibi kitleleri yönlendirme,
eve çıkmayı yeğler. uyarma, etkileme ihtiyacından doğar.
2. Büyük ölçüde yararlanırdım çünkü Nutuk, yaşananları birinci
ağızdan anlatmaktadır. Öğretici metin türündeki bu eser, ger-
Etkinlik No.: 176 çeklere dayandığından, belge niteliği taşır; olaylar, insanlar,
duygular, düşünceler hakkında döneme ilişkin pek çok veriye
1. Metinde anlamını bilmediğimiz kelimelerle karşılaşabiliriz. Bu, ulaşmamı sağlar.
okuduğumuz metnin türüne göre değişebilir. Belirli bir alana ait
bir eserde kullanılan terim anlamlı kelimeler de bize yabancı ge- 3. Olası cevaplar: Yine bir bağımsızlık mücadelesi anlatırdı ancak
lebilir. Fakat bu metinde anlamını bilmediğimiz kelimelerin çok- mücadele bu kez Orta Asya’da Çinlilere karşı verilirdi. Bütün
luğunu metnin yazıldığı dönem ile açıklayabiliriz. olaylar, durumlar, kişiler o dönemi yansıtırdı.
2. "Beşik" kelimesi burada bir şeyin (insanın) doğup geliştiği yer 4. Evet ancak söylev türündeki değişim sözü edilen sanatsal me-
anlamında kullanılmıştır. Bu anlama gelecek örnek cümle: "Uy- tinlerdeki kadar bariz değildir. En eski söylevlerin de toplumu
garlıkların beşiği Anadolu, gez gez bitmez ne güzelliklerin ye- etkilemek, yönlendirmek, bir düşünceyi, inancı savunmak gibi
gâne sahibidir." sosyal hayatın bir ihtiyacını karşıladığını görürüz. İlk ve son ör-
nekleri arasında çok belirgin farklar sıralamak mümkün gözük-
3. Her toprak parçası vatan değildir. Fakat vatanı oluşturan unsur- memekle birlikte, dilin değişmesi; konuların çeşitlenmesi; ileti-
lardan birisi de topraktır. Anlatıcı her ikisini de söyleyerek bura- şimin bir bilim dalı olarak insanlığa katkıda bulunması; felsefe,
da parça bütün ilişkisi kurmuştur. sosyoloji, psikoloji gibi bilim dallarına yaslanma, söylevlerin
4. Olası cevap: “O zaman senin kalbinde mutlu bir şekilde ömür niteliğini ve amacına ulaşma gücünü artırmıştır.
boyu uzanarak bütün parçalarım sana karışırken beni hiç kimse
senden ayıramayacak.” şeklinde bir cümle kurulabilir. Bu cümle Etkinlik No.: 179
öncelikle kullanılan kelimeler itibarıyla diğerinden farklıdır. Ku-
rulan bu cümle söylevdeki kadar etkileyici değildir. 1. Olası cevap: Bilge Kağan; Türk milletinin birliğini nasıl sağla-
dığını, düşmanlarıyla yaptığı çetin savaşları, milletin gayreti ve
Etkinlik No.: 177 cesaretini, töreye bağlı olduklarını anlatmak için Türk milletine
hitap etmek istemiştir. Ayrıca Bilge Kağan Türk milletinin yaşa-
1. Metinden, o dönem yöneticiliği Bilge Kağan’ın yaptığını; Ha- nanlardan ders çıkarmasını beklemektedir.
kan’ın ülke sınırlarını genişleterek birtakım politikalarla halkı-
nın birliğini ve güçlenmesini sağladığını, halkına hesap verdi- 2. Olası cevaplar: Ben okul başkanlık seçimi için aday olsaydım
ğini ve yer yer onları eleştirdiğini; Türklerin Çinlilerle sık sık öğrencilere okul bahçesine daha fazla bank koymak, bahçede bu-
mücadeleye girdiklerini; oldukça etkileyici bir anlatıma, işlen- lunan toprak zemini düzenlemek, kantini daha rahat oturulacak
miş ve güçlü bir dile sahip olduklarını; metinleri taşlara aktar- şekilde büyütmek ve tarihî-doğal güzelliklerin bulunduğu yerlere
dıklarını öğreniyoruz. geziler düzenlemek gibi vaatlerde bulunurdum.
2. Çünkü Bilge Kağan, halkına çeşitli mesajlar vermek isteyen bir 3. Türk milletinin binlerce yıllık bir tarihe sahip olduğu bilim in-
liderdir. Kitleleri yönlendirme, uyarma, etkileme ihtiyacı hisse- sanları tarafından ifade edilmektedir. Tarih boyunca birçok dev-
den her kişi/yönetici için söylev türü onu amaca en kolay taşıya- let ve imparatorluk kurulmuş, devletin ve milletin bağımsızlığı
cak türdür, diyebiliriz. için sayısız cesaret ve fadakârlıklar gösterilmiştir. Özellikle savaş
dönemlerinde milletin bağımsızlığa olan inancını yükseltmek
3. Olası cevaplar: için söylev türünde eserler ortaya konmuştur. Yine savaşlarda
Evet, bence söylevi yazdırmadan önce halkına sözle iletmiştir. kahramanlıklar gösteren kişilere duyulan minnet duyguları da
Hedefine önce en kısa yoldan yani sözlü anlatıma başvurarak söylev türüyle ifade edilmeye çalışılmıştır.
ulaşmak istemesi daha beklenen bir durum. Ardından anlatımı-
nı yazıya aktarmıştır. 4. Her iki metin arasında konu, amaç ve hedef kitlesi bakımından
Hayır, Bilge Kağan bu gösterdiği çabayla çok daha uzak zaman- benzerlik kurulabilir. Metinlerde Türk milletine verilen öğütler
lara seslenmeyi hedeflemiş gözükmekte. Zaman zaman halkıyla yer almaktadır. Bu metinler Türk milletine cesaret vermeyi ve
zaten diyaloğa girmiştir ama bu eserle başta kalıcılığı hedeflen- onu harekete geçirmeyi amaçlayan metinlerdir. Ayrıca bu me-
diğini, tarih önünde bir duruş sergilemek istediğini düşünüyo- tinler hedef kitlesi olarak Türk milletini seçmiştir ve ona hitap
rum. Dolayısıyla ilk paylaşım yazılıdır. etmektedir.

462