Page 39 - Biyoloji 9 | 1.Ünite

1.2.2.4. Enzimler

Canlı veya cansız tüm ortamlarda kimyasal bir tepkimenin başlaya-
bilmesi için tepkimeye girecek maddelerin belirli bir enerji düzeyine
ulaşması gerekir. Herhangi bir kimyasal tepkimenin başlayabilme-
si için gerekli olan en düşük enerji miktarına aktivasyon enerjisi
denir. Katalizörler, tepkimenin gerçekleşmesi için gerekli olan ak-
tivasyon enerjisini düşürerek tepkimeleri hızlandırır ve tepkimeler-
den etkilenmeden çıkar. Canlı sistemlerde gerçekleşen tepkimeleri
hızlandıran biyolojik katalizörlere enzim denir (Grafik 1.1).

Enzimsiz Enzim yokken
gereken aktivasyon
Enerji Enzim varken enerjisi miktarı
gereken aktivasyon
Enzimli
enerjisi miktarı
Substrat
Serbest bırakılan
enerji miktarı
Ürün

Tepkimenin işleyişi
Grafik 1.1: Enzimler, tepkimenin gerçekleşmesi için gereken
aktivasyon enerjisi miktarını düşürür.

Enzimler yapısal açıdan basit ve bileşik enzim olmak üzere ikiye
ayrılır. Basit enzimlerin yapısında sadece protein olan bir kısım
bulunur. Bileşik enzimlerde ise protein kısım dışında yardımcı bir
grup daha vardır. Bileşik enzimlerin protein olan kısmına apoenzim,
yardımcı kısmına kofaktör adı verilir. Apoenzim inaktif olup
yardımcı kısım olmadan görev yapamaz. Kofaktör inorganik ya da
organik yapıda olabilir. Kofaktör organik yapılı ise koenzim olarak
2+
adlandırılır. B grubu vitaminler, K , Ca , Mg gibi metal iyonları
2+
+
kofaktörlere örnek verilebilir. Yardımcı kısım ile birleşerek aktif hâle
geçen apoenzime holoenzim (bileşik enzim) denir. Bir apoenzim
sadece bir çeşit koenzim veya kofaktörle çalışırken bir koenzim
veya kofaktör değişik apoenzimlerle çalışabilir. Holoenzimlerde
apoenzim, enzimin etki edeceği maddeyi (substrat) tanır. Asıl etkiyi
ise yardımcı kısım yapar. Koenzim veya kofaktör kısmı substratı
ürüne dönüştürür.

Enzimler

Basit Enzimler Bileşik (Holo) Enzimler
Sadece proteinden oluşur. Protein kısımdan başka yardımcı kısımlarda bulunur.
(Örneğin pepsin gibi sindirim enzimleri) (Örneğin DNA polimeraz, RNA polimeraz enzimleri)

51
Yaşam Bilimi Biyoloji