Page 41 - Biyoloji 9 | 1.Ünite

H O + Katalaz H O + 1 /2 O + Katalaz
2 2 2 2

Enzimler, hem hücre içinde hem de hücre dışında çalışabilir. Örne-
ğin besinleri parçalayan sindirim enzimleri, hücre içinde ve hücre
dışında çalışabilmektedir.

Enzimler, tepkimelerden değişmeden çıkar. Bu yüzden tekrar tek-
rar kullanılabilir. Zamanla yapısı bozulan enzimler amino asitlerine Karekod 1.5: Enzimler
kadar yıkılır ve yerine yenisi sentezlenir. Koenzim ve kofaktörler
de tekrar tekrar kullanılabilir.
Hücrede her enzim, belirli bir genin kontrolünde sentezlenir.

Enzimler takımlar hâlinde çalışır, bir enzimin etki ettiği tepkimenin
ürünü, kendinden sonraki enzimin substratıdır. Nişastayı glikoza
kadar parçalayan amilaz ve maltaz enzimleri buna iyi bir örnektir.

Nişasta + H O + Amilaz Maltoz + Dekstrin + Amilaz
2

Maltoz + H O + Maltaz Glikoz + Glikoz + Maltaz
2

Enzimler, genellikle substrat çeşidi ya da tepkime çeşidi isminin
sonuna -az eki getirilerek adlandırılır. Maltaz, sükraz, kinaz ve hid-
rolaz buna örnektir. İsminin sonunda -ojen eki bulunan enzimler ilk
salgılandıklarında inaktif durumdadır. Bu enzimler, belirli şartlar al-
tında aktif hâle geçer. Örneğin midede proteinlerin sindirimini ger-
çekleştiren pepsinojen enzimi ilk salgılandığında inaktiftir. Besin-
lerin mideye ulaşmasıyla birlikte salgılanan HCl (hidroklorik asit)
sayesinde pepsinojen, aktif formu olan pepsine dönüşür.

Enzimlerin Çalışmasına Etki Eden Faktörler
a) Sıcaklık

Enzimler, protein yapılı olduğundan yüksek ve düşük sıcaklıktan etkile-
nir. 0 °C gibi düşük sıcaklıklarda genellikle enzimlerin yapısı bozulmaz.
Ancak enzimler etkinlik gösteremez. Gıdaların düşük sıcaklıkta uzun Optimum sıcaklık
süre bozulmadan saklanabilmesinin sebebi budur. Enzimler, insan vü-
cudunda en iyi 37 °C civarında çalışır. Enzimlerin en iyi çalıştığı sıcaklık Tepkime hızı
değerine optimum (ideal) sıcaklık denir. Her enzimin sıcaklığa karşı
belirli bir toleransı vardır. Optimum sıcaklık değeri aşıldığında tepkime-
nin hızı düşmeye başlar ve genellikle 55 °C’den sonra tamamen durur
(Grafik 1.2). Bunun sebebi enzimleri oluşturan proteinlerin yapısının 0 10 20 30 40 50 60
o
yüksek sıcaklıklarda bozulmasıdır (denatürasyon). Sinir sistemi enzim- Sıcaklık ( C)
leri 41°C’den sonra denatüre olur. Bu nedenle yüksek ateş havale geçi- Grafik 1.2: Sıcaklığa bağlı
rilmesine neden olan etmenlerden biridir. tepkime hızı grafiği

53
Yaşam Bilimi Biyoloji