Page 40 - Biyoloji 9 | 1.Ünite

Biyokimyasal tepkimelerde enzimlerin etki ettiği maddelere
substrat, tepkime sonunda ortaya çıkan maddeye ise ürün adı
verilir. Enzim ile substratı arasındaki uyum anahtar-kilit ilişkisine
benzer (Görsel 1.63). Enzimler substratlara özgüdür. Her enzim
her substrata etki edemez.
Enzim substratına bağlanarak enzim-substrat kompleksini oluştu-
rur. Enzimin substratına geçici olarak bağlandığı ve etki ettiği böl-
geye aktif merkez denir. Substrat enzim etkisi ile ürüne dönüşür.
Enzim, herhangi bir değişikliğe uğramadan üründen ayrılır (Görsel
1.64).

Substrat Enzim

Enzim (Anahtar) Substrat (Kilit) Aktif merkez

Enzim-Substrat Enzim-Substrat
kompleksi kompleksi

Ürünler Enzim

Enzim Ürün

Görsel 1.63: Enzim ile substrat arasında Görsel 1.64: Tepkimenin gerçekleşmesi
anahtar-kilit ilişkisi vardır.
Bazı enzimler çift yönlü çalışabilir (tersinir). Örneğin kanda gazla-
rın taşınmasından sorumlu olan ve alyuvarlarda bulunan karbonik
anhidraz enziminin CO taşınırken gerçekleştirdiği tepkimeler ter-
2
sinirdir.
Katalaz
enzimi
CO + H O H CO
2 2 2 3

Karaciğerde hidrojen peroksiti (H O ) parçalayan katalaz ile sindi-
2 2
rim enzimleri gibi bazı enzimler bu kurala uymaz. Tersinir olarak
çalışmaz ve tepkimeleri tek yönlüdür.
O
2
Enzimler çok hızlı çalışır. Karaciğer, kas ve bitki hücrelerinde me-
H O H O tabolizma sonucunda çok zararlı bir bileşik olan hidrojen peroksit
2 2 2
(H O ) oluşur. Bu hücrelerde bulunan katalaz enzimi, her bir sani-
2 2
Görsel 1.65: Katalaz enziminin yede milyonlarca hidrojen peroksit (H O ) molekülünü su ve oksije-
2
2
hidrojen peroksiti parçalaması ne parçalayarak zararsız hâle getirir (Görsel 1.65).
52
Yaşam Bilimi Biyoloji