Page 33 - Çağdaş Türk ve Dünya Tarihi | 3.Ünite

Türkiye Marshall Yardımları kapsamına dâhil AVRUPA KONSEYİ
edilmek ve SSCB tehdidine karşı kurulmuş olan
NATO’ya üye olabilmek için kuruluşundan üç ay
sonra Avrupa Konseyine katıldı. Bu hamlesiyle Strasbourg (Sıtrasburg) merkezli olarak kuru-
konseyin kurucu üyeleri arasında yerini aldı. ABD lan konsey İngiltere, Fransa, Danimarka, İtalya,
ile müttefik olmanın yolu NATO’ya üye olmaktan İrlanda, Norveç, İsveç ve Benelüks ülkeleri tara-
geçiyordu (Görsel 3.33). Türkiye’nin Avrupa Kon- fından 5 Mayıs 1949’da kuruldu. Avrupa Konseyi,
seyi ve NATO’ya girmesindeki siyasi gerekçeler
önemli oranda örtüşmektedir. II. Dünya Savaşı’ndan maddi ve manevi kayıpla
Türkiye’nin NATO’ya girmesinin gerekçe- çıkan Avrupa’da halklar arasında uzlaşmayı sağ-
lerinden bazıları şunlardır: lamak, kıtada süregelen gerginlik ve tartışmanın
• Sovyet tehdidi karşısında Türkiye’nin gü- yerine ortak kurumlar, standartlar ve sözleşme-
venlik sorununu çözmek lere dayalı güven ve iş birliği ortamı tesis etmek
• ABD ile ilişkileri geliştirerek çağın gerisinde amacıyla kurulan birliktir. İnsan hakları, hukukun
kalan Türk ordusunu modernize etmek üstünlüğü ve ırkçılıkla mücadele konseyin çalış-
• Çağın gereği olan demokratik yapının ge- ma alanına giren konular arasındadır.
lişip yerleşmesi için ekonomik gelişmişliği
sağlamak
ABD’nin Türkiye’yi NATO’ya kabulünün gerekçelerinden bazıları şunlardır:
• ABD’nin SSCB’ye karşı Türkiye’den üs talebinin ortaya çıkması
• Türkiye’nin Orta Doğu ve petrol bölgelerine yakın olması
• Doğu Avrupa ülkelerinin silahlanmaya baş-
laması
• SSCB’nin komünizmi Yunanistan ve Türki-
ye’ye yayabileceği endişesi
Kore Savaşı’nda yaptığı katkılardan dolayı
NATO Konseyi 17 Ekim 1951’de Türkiye’nin
birliğe üyeliğini kabul etti. 19 Şubat 1952’de
TBMM, Türkiye’nin NATO’ya üyeliğini onayladı.
Türkiye’nin NATO’ya üyeliğine SSCB sert tepki
verdi fakat NATO üyesi olan Türkiye bu tehdide
boyun eğmedi.
Görsel 3.33: Gazete manşeti

3.4.4. NATO Üyeliği Sonrası Türk Silahlı Kuvvetlerindeki Değişimler

Türk savunma sanayisi 20. yüzyıla gelindiğinde kendi ihtiyaçlarına cevap veremiyordu. Kurtuluş Sa-
vaşı yıllarında bu alandaki eksiklik ciddi olarak hissedildi. Cumhuriyet Dönemi’nde ilk olarak Şakir Züm-
re ile başlayan özel sektör savunma sanayisi yatırımları Vecihi Hürkuş, Nuri Demirağ gibi müteşebbisler
ile devam etti.
Henüz kurulma aşamasında olan Türkiye Cumhuriyeti savunma sanayisi, ABD’nin Truman ve Mar-
shall planları kapsamında Türkiye’ye yaptığı askerî yardımlardan olumsuz etkilendi. Türkiye, NATO’ya
dâhil olması ile ABD güvenlik çemberine de dâhil edildi. Devletin yurt içinden temin etmeye çalıştığı as-
kerî ihtiyaçlar ABD tarafından karşılandı. Bu yardımlarla yerli sanayi gereksiz konuma düşürüldü, mev-
cut tesisler lağvedildi ve planlanan yatırımlardan vazgeçildi. Artık kendi kendini çeviremeyecek duruma
gelen askerî malzeme üretim tesisleri, 1950’de çıkarılan kanunla Makine ve Kimya Endüstrisi Kurumu
(MKEK) Genel Müdürlüğü bünyesine alındı. Millî savunma sanayi ruhu Savunma Bakanlığınca Ar-Ge
Daire Başkanlığı bünyesinde (1954) yaşatılmaya çalışılmışsa da istenen sonuçlar elde edilemedi.
Truman ve Marshall yardımları ile belli oranda modernize edilen Türk ordusunun yeterli düzeye ulaş-
tığı söylenemezdi. 1952’de yardımlar, 680 milyon doları askerî olmak üzere 960 milyon dolara ulaştı.
Türkiye’ye yapılan NATO yardımları 1970 yılına kadar 5 milyar dolara ulaştı. Bu dönemde ABD’den
gelen yardımlar da 1,208 milyarı hibe olmak üzere 2,727 milyar dolardı. Yapılan bu yardımlar askerî
ağırlıklıydı. 1954-62 yılları arasında yaklaşık 1,5 milyar dolarlık askerî yardım yapıldı. Bu yardımlar,

125