Page 36 - Çağdaş Türk ve Dünya Tarihi | 3.Ünite

lü, Emin Sazak, Hikmet Bayur, Recep Peker gibi millet-
vekilleri güvensizlik oyu kullandı.
Yasa tasarısı görüşmelerinde tek parti yönetimine
karşı yapılan muhalefet ve gruplaşma, daha önce biz-
zat Mustafa Kemal Atatürk tarafından denenen ancak
başarısız olunan çok partili döneme geçişte büyük rol
oynadı. Ayrıca bu görüşmeler yeni oluşumun lider kad-
rosunu da belirledi. Yaşanan bu sürecin ardından Celal
Bayar, Adnan Menderes, Fuat Köprülü (Görsel 3.37)
ve Refik Koraltan ülke ve parti içi liberalleşme istekle-
rini Dörtlü Takrir adı altında meclis grup başkanlığı-
na sundu. Bu takrir (önerge) genel olarak bakıldığında
daha çok demokrasi ve hürriyet için verildi. Verilen bu
takrir milletvekillerinin çoğunluğunun oyu ile reddedildi
(12 Haziran).
Dörtlü Takrir’e imza atan Köprülü ve Menderes par-
tiden ihraç edildi (21 Eylül). Arkasından Celal Bayar
İzmir milletvekilliğinden istifa etti (28 Eylül). Parti yöne-
timi 27 Kasım 1945’te Koraltan’ı da partiden ihraç etti. Görsel 3.37: M. Fuat Köprülü
Bu gelişme üzerine Celal Bayar kendi isteğiyle 3 Aralık 1945 günü CHP’den ayrıldı.
Tek partili sistem, 18 Temmuz 1945’te Millî Kalkınma Partisinin kurulmasıyla sona ermişti. Ancak bu
parti kamuoyundan destek bulamadı. Muhalefet cephesinde bunlar yaşanırken Millî Şef İsmet İnönü,
1 Kasım 1945’te meclis açış konuşmasında Türk siyasal sisteminin demokratik niteliğini vurgulayarak
muhalefetin ayrı bir parti şeklinde organize olması yönünde demeç verdi. 3 Aralık 1945’te CHP millet-
vekilliğinden ayrılan Celal Bayar yaptığı basın toplantısında arkadaşları Adnan Menderes, Fuat Köprülü
ve Refik Koraltan ile yeni bir parti kuracaklarını, partinin adının Demokrat Parti olacağını ifade etti.
Kuracakları bu partide öncelikle demokratikleşmeyi sağlama, tek dereceli seçim sistemini getirme, Ana-
yasa’ya aykırı yasaları ayıklama yönünde çalışacaklarını ve hayat pahalılığı ile mücadele edeceklerini
belirtti. Celal Bayar ve arkadaşları, Demokrat Partiyi 7 Ocak 1946’da resmen kurdu (Görsel 3.38). Celal
Bayar’ın genel başkanlığa getirildiği Demokrat Partinin diğer kurucu ve yöneticileri; Adnan Menderes,
Fuat Köprülü ve Refik Koraltan oldu.

DEMOKRAT PARTİ

Görsel 3.38: Gazete manşeti
Demokrat Partinin Kurulması ile Türkiye’de Yaşanan Bazı Gelişmeler
• CHP iktidarı Türkiye tarihinde ilk olarak tek dereceli seçim sistemini kabul etti.
• Gazete kapatma yetkisi hükûmetten alınarak mahkemelere verildi.
• Üniversitelere özerklik verildi.
• Köylü ve işçilerin desteğini kazanmak için Toprak Mahsulleri Vergisi kaldırıldı.

128