Page 31 - Fen Lisesi Biyoloji 12 | 1. Ünite

1. Genden Proteine Genden Proteine 1.
Ünite Ünite

Kök hücre teknolojisi sayesinde omurilik yaralanmaları, kanser, sinir sistemi hastalıkları (Parkinson, Alzheimer)
ve hasarları, diyabet, kalp hastalıkları, organ yetmezlikleri, kemik hastalıkları gibi günümüzde tedavisi olmayan veya
sınırlı olan hastalıklarda kök hücrelerinin klinik uygulamalarıyla ilgili araştırmalar yapılmaktadır.

e) Gen Klonlama
20. yüzyılın ikinci yarısında gelişmeye başlayan gen teknolojileri; gıda, tarım, hayvancılık, madencilik, tıp, sağlık ve
endüstri gibi alanlarda kullanılmaktadır. İstenilen gen plazmit veya virüs gibi bir vektör ile bakteri hücresi gibi alıcı bir
hücreye aktarılır. Sonra da bu bakteri aracılığı ile pek çok kopyasının üretilmesine gen klonlama denir. Gen klonlaması
ile üretilen, genetik yapısı birbirinin aynısı olan canlılara klon denir.
Genlerin klonlanmasında çoğunlukla bakterilerden yararlanılır. Çünkü bakteriler, hızlı çoğalır ve kolaylıkla izole
edilebilir. Klonlamada bakteri sitoplazmasında bulunan ve hücre DNA’sından bağımsız olarak çoğalan, plazmit adı
verilen halka şeklindeki küçük DNA parçaları kullanılır. Genetik mühendisliği çalışmalarında rekombinant DNA
teknolojisi kullanılır. Bu teknolojide istenilen özelliği taşıyan gen, kesilerek farklı bir DNA molekülü ile birleştirilir.
Oluşan yeni DNA’ya rekombinant DNA adı verilir. Rekombinant DNA’nın aktarıldığı canlılar, yeni genetik özel-
likler kazanır. Bu tür canlılara transgenik canlı ya da genetiği değiş tirilmiş organizma (GDO) denir. Bakterilerin
kullanıldığı gen klonlama işleminin basamakları şöyle sıralanabilir (Görsel 1.58):
1. İstenilen geni taşıyan DNA molekülü ile vektör olarak kullanılacak bakteri plazmiti saf olarak elde edilir.
2. Vektör olarak kullanılacak plazmit ve klonlanacak gen restriksiyon enzimleri ile kesilir.
3. Klonlanacak gende ve kesilen plazmitte oluşan yapışkan uçlar, DNA ligaz enzimi yardımı ile birleştirilerek re-
kombinant DNA molekülü elde edilir. Böylece klonlanacak gen, vektör olarak kullanılan plazmidin içine yerleş-
miş olur.
4. Rekombinant DNA, bir bakteri hücresine aktarılır ve rekombinant bakteri hücresi oluşturulur.
5. Bakterilerin rekombinant DNA’larının çok sayıda kopyası oluşur.

Bakterilerin her bölün-
mesinde istenilen insan
genini taşıyan DNA
eşlenir. Bakterilerin
istenilen gen ile ürettiği
Kesici enzimle ürün izole edilir.
İstenilen geni (restriksiyon)
taşıyan insan kesilmiş İstenilen geni
DNA’sı istenilen gen taşıyan
vektör
(plazmit)
bakteriye
aktarılır.

Rekombinant
vektör
(plazmit) Bakteri
çoğaltılır.

Bakteri Kesici İstenilen insan
plazmiti enzimlerle geni, bakteri
bakteri DNA’sı DNA’sına
kesilir. enzimle
bağlanır.
1 2 3 4 5

Görsel 1.58: Gen klonlama aşamaları

43