Page 34 - Fen Lisesi Biyoloji 9 | 1.Ünite

3. Enzimler, protein yapılı olduğundan hangi tip enzimin sentezleneceği DNA kontrolünde belirlenir. Canlıda tek
bir enzimin bile eksikliği önemli sorunlara sebep olabilir. Örneğin tirozinaz enzimini kodlayan DNA bölge-
sinde hata oluşursa bu enzim üretilemez. Bunun sonucunda deri ve saçların beyaz renkli olmasına sebep olan
albinizm hastalığı görülür.
4. Enzimler genellikle çift yönlü (tersinir) çalışır. Tersinir çalışan enzimlere, alyuvarlar içinde çalışan karbonik
anhidraz enzimi örnek oluşturur (Şekil 1.17). Sindirim enzimleri ise bu genellemenin dışında kalarak her
zaman tek yönlü çalışır.

Akciğer kılcallarında
CO +H O Karbonik anhidraz enzimi H CO
2 2 2 3
Doku kılcallarında

Şekil 1.17: Karbonik anhidraz enziminin çift yönlü etki mekanizması

5. Enzimler genellikle takım hâlinde çalışır. Bu durumda bir enzimin ürünü başka bir enzimin substratı olur.
Proteinlerin amino asitlere kadar sindirimi, enzimlerin takım hâlinde çalışmasına örnektir. Şekil 1.18’de
görüldüğü gibi pepsin enziminin ürünü tripsin enziminin substratıdır. Tripsin enziminin ürünü ise erep-
sin enziminin substratıdır. Ancak son ürünlerin ortamda birikimi enzimatik tepkimelerin hızını azaltır.

Pepsin Tripsin Peptidaz
enzimi enzimi enzimi
Protein Polipeptit Dipeptit Amino asit

Şekil 1.18: Proteinlerin sindiriminde takım olarak çalışan enzimler
6. Bir apoenzim çeşidi belirli bir kofaktör veya koenzimle birlikte çalışır. Fakat bir koenzim veya kofaktör birden
fazla apoenzimle çalışabilir. Bundan dolayı apoenzim çeşidi kofaktör ve koenzim çeşidinden daha fazladır.

Enzimlerin Çalışmasını Etkileyen Faktörler

Enzimlerin çalışmasını etkileyen faktörler; sıcaklık, pH değeri, su miktarı, enzim-substrat yoğunluğu,
substrat yüzeyinin alanı, aktivatör ve inhibitör maddelerdir.

Sıcaklık: Enzimler protein yapılı oldukları için sıcaklık değişiminden etkilenir. Enzimlerin en verimli
çalıştıkları sıcaklık derecesine optimum (en uygun) sıcaklık denir. Organizma ve enzim çeşidine göre optimum
sıcaklık değeri de değişir. Enzimler düşük sıcaklıklarda çalışmaz yani inaktif durumdadır. Fakat bu durumda
protein yapıları bozulmaz ve ortam ısıtılırsa aktifleşerek tekrar çalışır. Ortam sıcaklığı optimum değerin üzerine
çıktıkça enzimlerin yapıları bozulmaya başlar (Şekil 1.19). Üç boyutlu yapısı tamamen bozulan bir enzim ortam
uygun sıcaklığa getirilse bile çalışamaz. Sıcaklığın enzimlerin çalışması üzerindeki etkisi günlük hayattaki bazı
örneklerle açıklanabilir: Kaynatılan sütün içindeki mikroorganizmaların enzimleri bozulur, bu da sütün ekşi-
mesini engeller. Yine 0 °C’nin altında mikroorganizmaların enzimleri çalışmayacağı için besinler dondurucuda
bozulmadan uzun süre saklanabilir.

Tepkime hızı

0 20 37 50
Sıcaklık ( C)
o
Şekil 1.19: Tipik bir insan enzimi için optimum sıcaklık

46