Page 40 - Fen Lisesi Biyoloji 9 | 1.Ünite

Azotlu organik bazlar, kimyasal yapılarına göre çift halkalılar (pürin) ve tek halkalılar (pirimidin) olmak
üzere ikiye ayrılır. Adenin (A) ve guanin (G) çift halkalıdır. Timin (T), urasil (U) ve sitozin (C) tek halkalıdır.
Adenin, guanin, sitozin hem DNA hem de RNA’nın yapısına katılırken timin sadece DNA, urasil ise sadece
RNA’nın yapısına katılan azotlu organik bazlardır (Şekil 1.26).
Nükleik asitlerin yapısına katılan beş karbonlu şekerler (pentozlar) iki çeşittir. Bunlardan riboz şekeri
RNA’nın, deoksiriboz şekeri ise DNA’nın yapısına katılır. DNA ve RNA’ya ait nükleotitler pentozlarına bakıla-
rak ayırt edilir. Fosfat grubu ise tüm nükleotitlerin yapısında vardır. İki komşu nükleotit birbirlerine fosfodiester
bağıyla bağlanır. Fosfodiester bağı iki nükleotidin şekerini fosfat grubu ile birbirine bağlar. Bu şekilde oluşan
nükleotit zinciri (polinükleotit), nükleik asitleri meydana getirir.

Nükleotitler taşıdıkları azotlu organik baz ve şekere göre isimlendirilir:

A Riboz A
P D P şekeri

Adenin deoksiribonükleotit Adenin ribonükleotit

G G
Riboz
P D P şekeri
DNA Nükleotitleri RNA Nükleotitleri
Guanin deoksiribonükleotit Guanin ribonükleotit

Riboz
P D C P şekeri C

Sitozin deoksiribonükleotit Sitozin ribonükleotit

Riboz
P D T P şekeri U

Timin deoksiribonükleotit Urasil ribonükleotit

Şekil 1.26: DNA ve DNA’nın yapısında bulunan nükleotit çeşitleri

DNA; prokaryot hücrelerin sitoplazmasında, ökaryot Timin Adenin
hücrelerin çekirdeğinde yer alır. Ayrıca ökaryot hücrelerinin
mitokondri ve plastitlerinin kendilerine özgü DNA’ları vardır.
James Watson (Ceyms Vatsın) ve Francis Crick (Fırensis Krek) Guanin Sitozin
adlı bilim insanları, 1953-1962 yıllarında yaptıkları araştırma-
larla DNA’nın günümüzde kabul gören yapısını bulmuşlardır.
Buna göre DNA’nın yapısı; karşılıklı iki nükleotit zincirinin
yan yana, tıpkı iki örgü ipliğinde olduğu gibi birbirinin üzerine Nükleotit
bükülmüş bir sarmal şeklindedir (Şekil 1.27). DNA bu yapısıy- Baz
la bir yangın merdivenine veya minare merdivenine benzetile-
bilir. Bu benzetmede bazlar merdiven basamaklarını, şeker ve Fosfat
fosfatlar da duvarları oluşturmaktadır. DNA’nın karşılıklı sar- Şeker
mal yapan nükleotit zincirinden birincisi, diğerinin tamamlayı-
cısı durumundadır. Birinci nükleotidin baz dizilişi biliniyorsa
ikincisi yazılabilir.

Şekil 1.27: DNA molekülünün ikili sarmal yapısı
52