Page 43 - Fen Lisesi Biyoloji 9 | 1.Ünite

Hormonlar

Hormonlar, çok hücreli organizmalarda vücudun belirli bir bölgesinden salgılanıp ilgili doku ve organları
uyararak büyüme, farklılaşma, metabolizma gibi fizyolojik olayların düzenlenmesinde görev alan organik mole-
küllerdir. Hayvansal organizmalar, metabolik işlevlerini düzenlemek amacıyla hem hormonal sistemlerini hem
de sinir sistemlerini kullanır. Bitki doku ve organlarında da tohumun çimlenmesi, kök ve gövdenin büyümesi,
yaprağın oluşumu, çiçeklenme, meyvenin oluşumu ve olgunlaşması gibi olayları düzenleyen hormonlar vardır.
Bitkilerin metabolik işlevlerini düzenlemesinde hormonlar görev alır. Bazı hormonlar üretildikleri doku ya da
organlarda etki gösterirken bazıları da farklı doku ve organlarda etki gösterir.

Hormonların bir diğer önemli özelliği de canlı dokularında çok az miktarda bulunmalarına rağmen ken-
dilerine özgü etkilerini gösterebilmesidir. Ayrıca dokulardaki hormon miktarında meydana gelen çok küçük bir
değişim bile metabolizmayı olumsuz yönde etkiler. Hormonların normalden daha az ya da daha çok sentezlen-
mesi ve salgılanması bazı hastalıklara neden olabilir. Örneğin büyüme çağındaki bir çocukta büyüme hormonu
az salgılanırsa cücelik, fazla salgılanırsa devlik denilen hastalık görülebilir.

1.2.2. Dengeli ve Düzenli Beslenme

Beslenme açlık duygusunu bastırmak, karın doyurmak ya da canının çektiği şeyleri yemek içmek değildir.
Beslenme; sağlığı korumak, geliştirmek ve yaşam kalitesini yükseltmek için vücudun gereksinimi olan besin
ögelerini yeterli miktarda ve uygun zamanlarda almak için bilinçli olarak yapılan bir eylemdir.
İnsanların sağlıklı yaşayabilmesi için 50’ye yakın besin ögesine ihtiyaç vardır. Bu besin ögelerinden her-
hangi biri alınmadığında, ihtiyaçtan az ya da çok miktarda alındığında çeşitli sağlık problemleri ortaya çıkar.
Dengesiz beslenmenin önlenmesinde beslenme eğitimi ve sağlıklı beslenme bilincinin kazandırılması büyük bir
önem taşır.
Yeterli ve dengeli beslenme için su ve minerallerle birlikte diğer besin grupları yaşa, kiloya, sağlık durumu-
na göre ve uzmanların önerdiği ölçüde günlük olarak tüketilmelidir. Su, canlı vücudunda önemli işlevlere sahip
inorganik bir bileşiktir. Gün içerisinde solunum, terleme ve idrarla kaybedilen suyun vücuda tekrar kazandırıl-
ması gerekir.
Yeterli ve dengeli beslenme için aşağıdaki 4 temel besin grubunda yer alan besinler; yaşa, kiloya, sağlık
durumuna göre ve uzmanların önerdiği ölçüde günlük olarak tüketilmelidir.

1. Süt Grubu Besinler

Öncelikle yetişkin kadınlar, çocuklar ve
gençler olmak üzere tüm bireylerin süt ve süt
grubu besinleri her gün tüketmesi gerekir. Bu
grupta süt, yoğurt, peynir ve kefir gibi besinler
yer alır (Görsel 1.63). Bu besinler protein, kal-
siyum, fosfor ve B vitamini gibi birçok besin
ögesinin önemli kaynağıdır.

Başlıca Görevleri
• Kalsiyum yönünden zengin olan bu
besin grubu, kemiklerin ve dişlerin
sağlıklı gelişmesinde ve hücresel fa-
aliyetlerde önemli rol oynar.

Görsel 1.63: Süt grubu bazı besinler

55