Page 42 - Fen Lisesi Biyoloji 9 | 1.Ünite

ATP (Adenozin trifosfat)

Canlıların en önemli enerji kaynağı güneştir. Tüm canlılar doğrudan veya dolaylı yoldan güneş enerjisini
kullanır. Güneş enerjisi, fotosentez yapan canlılar tarafından organik besinlerin yapısındaki kimyasal bağ ener-
jisine dönüştürülür. Canlılar kendi yapısına ve ihtiyacına göre organik moleküllerden hücre içinde enerji üretir.
Açığa çıkan serbest enerjiyi depolayan molekül ATP (Adenozin trifosfat) olarak adlandırılır.
Hücrede enerji veren ve enerji gerektiren neredeyse bütün olaylar ATP sayesinde gerçekleştirilir. ATP nük-
leotit yapıda bir organik moleküldür. Yapısı adenin azotlu organik bazı, riboz şekeri ve üç fosfat grubundan
oluşur. Adenin azotlu organik bazı ile riboz şekeri arasında glikozit bağı, riboz şekeri ile fosfat grubu arasında
ester bağı, fosfatlar arasında ise yüksek enerjili fosfat bağları bulunur. Şekil 1.29’da ATP molekülünün yapısı
gösterilmiştir.

Fosfat bağı Fosfat bağı Ester bağı Glikozit bağı

P P P Adenin azotlu
organik baz
Riboz şekeri

Adenozin

AMP (Adenozin monofosfat)

ADP (Adenozin difosfat)
ATP (Adenozin trifosfat)

Şekil 1.29: ATP molekülünün sentez basamakları ve kimyasal yapısı

ATP molekülünün üretimi ve tüketimi hücre içinde gerçekleşir. ATP hücre dışına çıkamadığı için ATP ener-
jisi gerektiren reaksiyonlar hücre içinde gerçekleşir. ATP depolanamayan bir moleküldür. Bu nedenle üretimi ve
tüketimi birbirini takip eden döngü şeklinde süreklilik gösterir. Şekil 1.30’da görüldüğü gibi ADP’nin yapısına
fosfat molekülünün katılmasıyla ATP molekülünün üretilmesine fosforilasyon, ATP’nin yapısından bir fosfat
molekülünün ayrılmasına yani tüketilmesine ise defosforilasyon denir.

ADP + P i ATP + H O (Fosforilasyon)
2
ATP + H O ADP + P + ENERJİ (Defosforilasyon)
2
i
Şekil 1.30: ADP ve ATP’nin birbirine dönüşüm reaksiyonu

Hücrede ATP’nin üretimi ve tüketimi ile gerçekleşen enerji dönüşümü ve ATP’nin kullanıldığı bazı olaylar
şekil 1.31’de gösterilmiştir.

P (İnorganik fosfat)
i
Enerji

Enerji
Hücresel solunum
Aktif taşıma

P (İnorganik fosfat)
i

Şekil 1.31: Hücredeki enerji dönüşümü ve ATP’nin kullanıldığı olaylar

54