Page 46 - Fen Lisesi Fizik 10 | 3.Ünite

3. ÜNİTE

MERAKLISINA Sokaktaki trafiğin ses şiddeti bir musluktan damlayan suyun çıkar-
dığı sesin yaklaşık 1000 katıdır. Fakat sokaktayken çoğu zaman trafik
sesinden rahatsız olmayız. Uluslararası Standartlar Örgütünün ortaya
koyduğu rahatsızlık duyma noktasının başlangıcı yaklaşık 60 dB’dir.
Genel olarak 60 dB seviyenin üstündeki seslere kısa veya uzun süreli
maruz kalan insanlarda geçici ya da kalıcı işitme kaybı oluşur. İşit-
me kaybında ilk belirti, yüksek frekanslı seslerin duyulma ve anlaşılma
eşiğinin yükselmesiyle başlar. Örneğin 120 dB seviyesindeki ses dal-
galarına 10 dk maruz kalmak 1000 Hz frekanstaki seslerin duyulma
seviyesini 0 dB’den 28 dB’e yükseltir. 92 dB’lik sese on yıl maruz
kalmak ise aynı frekansta duyma eşiğinin 28 dB’de kalıcı olmasına
neden olur. Bu nedenle uzmanlar gürültülü ortamlarda uzun süreli du-
rulmamasını önerir. Zorunlu hâllerde ise ses seviyesini düşürecek ku-
Görsel 3.50: Sesini uzaklara
duyurmaya çalışan kişi laklık vb. araçların kullanılmalı. Ayrıca özellikle kulaklıkla yüksek sesle
müzik dinlemek de kalıcı işitme kaybına neden olabilir.
Eller Görsel 3.50’de görüldüğü Sesin Tınısı
gibi tutularak ağızdan çıkan ses
dalgaları yanlara yayılmayacak Sesin tınısı, sesin rengini ifade etmek için kullanılan bir terimdir.
şekilde yönlendirilebilir. Böylece Tınıya ses kaynağının kimliğini belirten özellik de denir. Aynı notayı
sesin şiddeti uzaklığa bağlı olarak aynı frekansta, aynı sürede çalan keman ve piyanonun farklı kay-
ters kare yasasının öngördüğün- naklar olduğu yayılan ses dalgalarının tınısından anlaşılır. Bu neden-
den daha yavaş bir şekilde azalır
ve ses uzak mesafelere duyurula- le aynı enstrümanlarda tını bir işe yaramaz. Tınıyı oluşturan fiziksel
bilir. neden ses kaynaklarını oluşturan bileşenlerin (parçaların) doğal fre-
(Komisyon tarafından yazılmıştır.) kanslarının farklı olmasıdır.
(Doğal frekans rezonans konusunda ayrıntılı açıklanmıştır.)
Not: Ters kare yasası, ses
şiddetinin uzaklığın karesi ile ters Rezonans
orantılı olarak değişmesidir.
Görsel 3.51’deki gibi birbirine temas etmeyecek şekilde yan
yana duran özdeş iki diyapazondan birine plastik çekiçle hafifçe
vurulduğunda kısa bir süre sonra ikinci diyapazonun da titreştiği
görülür. Bu olayda birinci diyapazonun yaydığı ses dalgaları, ikinci
diyapazonu aynı frekansta daha büyük genlikle titreşime zorlar. Re-
zonans adı verilen bu olayı daha ayrıntılı açıklamadan önce bazı te-
rimlerin bilinmesi gerekmektedir. Bunlardan biri doğal frekanstır. Bir
cismin esnekliğine ve kütlesine bağlı olan ve cismin o frekansta tit-
reştirilmesi durumunda sürekli ve yüksek genlikli titreşim yapacağı
frekansa doğal frekans denir. Tıpkı ikinci diyapazonun titreşiminde
olduğu gibi bir cisme dışarıdan uygulanan bir etki doğal frekans
ile aynı frekansta titreşim başlatırsa o cisim rezonansa gelmiş olur.
Rezonansa gelmiş cisimler, çok yüksek genlikle titreşir.
Rezonansın ortaya çı-
karabileceği yüksek genlik
ve yıkıcı etkiye en belirgin
örnek,Washington’daki
Tacoma Köprüsü’nün yapı-
mından kısa bir süre sonra
yıkılmasıdır.

Görsel 3.51: Diyapazonlarda rezonans

172