Page 47 - Fen Lisesi Fizik 10 | 3.Ünite

DALGALAR

Bu köprü Görsel 3.52’te görüldüğü gibi rüzgâr etkisiyle rezonansa MERAKLISINA
girerek yıkılmıştır. Köprünün doğal frekansıyla rüzgârın frekansının
birbirine yakın değerde olması, köprünün rezonansa gelerek yük-
sek genlikle titreşimine neden olmuş ve köprü yıkılmıştır. Bu nedenle
İstanbul 15 Temmuz Şehitler Köprüsü gibi asma köprülerde askerî
geçişlerde uygun adımda yürüyüş yapılması yasaklanmıştır çünkü
yüzlerce askerin aynı anda aynı frekansla yürüyüş yapması köprü-
nün rezonansa girmesine neden olabilir.

Görsel 3.53: Kırık bardak
Görsel 3.52: Tacoma Köprüsü
Görsel 3.53’te görüldüğü
gibi ses dalgalarıyla bir cam bar-
Yankı dak kırılabilir mi? Bu soru günü-
Bir ses kaynağından çıkan dalgaların bir engele çarparak farklı müzde deneylerle kanıtlanmış ve
cevabı “Evet, kırılabilir.” olmuştur.
doğrultuda hareket etmesine yansıma denir. Şayet ses kaynağın- Yapılan birçok deneyde ses şid-
dan çıkan dalgalar, sert ve pürüzsüz bir yüzeye çarpıp yansıyarak deti yükseltici cihazlar yardımıyla
kaynağa geri dönerse yankı denilen olay gerçekleşir. Yüksek tepe- yüksek frekanslı ses yayan güçlü
lerin bulunduğu boş bir arazide bağırıldığında bir süre sonra kişinin hoparlör yanına konulan cam bar-
sesi tekrar kendisine ulaşır. Yankı dediğimiz bu olayın gerçekleşebil- dağın rezonansa gelerek kırılabile-
ceği görülmüştür. Ancak rock (rok)
mesi için atmosfer ortamında engel ile kaynak arasında en az 17 m müziği vokalisti Jaime Vendera
uzaklığın olması gerekir. Bunun nedeni sesin o engele çarpıp bizim (Jeym Vendıra) 2005 yılında bir
kulağımıza gelmesi ve bunun kulağımız tarafından algılanabilmesi TV programı için yapılan deneyde
için en az 0,1 s’lik süreye ihtiyaç olmasıdır. Ses hızının atmosferde kristal cam bardağı on iki deneme-
yaklaşık 340 m/s hızla yayıldığı düşünülürse sesin 17 m uzaklıktaki den sonra hiç mikrofon kullanma-
dan çıkardığı 556 Hz frekanslı ve
engele çarpıp kulağımıza geri dönme süresi 0,1 s’dir. Ses dalgaları 105 dB şiddetindeki ses dalgala-
sert ve pürüzsüz yüzeylerde düzgün yansırken yumuşak ve pürüzlü rıyla kırmayı başarmıştır.
yüzeylerde dağınık olarak yansır. Bu tür yüzeylerde ses dalgalarının (www.scientificamerican.com)
bir kısmı soğrulur ve yansıtılmaz. Bunun en güzel örneklerinden biri,
kar yağışının olduğu günlerde duyulan seslerin azalmasıdır. Aslında
ses kaynakları her zamanki gibi aynı ses dalgalarını yayarken kar
tanecikleri arasında ses dalgaları soğrularak yansıma miktarı azal-
maktadır.
Sinema, opera ve konferans salonlarında sesin dinleyiciye anlaşı-
labilir düzeyde ulaşması önemlidir. Konferans salonlarında bu amaç-
la sahne yüzeylerinin ses dalgalarını yansıtma oranları büyük önem
taşır. Sahne yan yüzeylerinin yüksek yansıtıcı özelliği taşıması hem
konuşmacının rahat konuşabilmesi hem de ses kaynağından çıkan
ses dalgalarının yansıyarak salona ulaşması açısından yararlıdır. Aynı
zamanda dinleyici sıraları, basamak basamak yükseltilerek konuş-
macıyı doğrudan görebilecek şekilde tasarlanır.

173