Page 14 - Tarih 11 - Ünite 2

2. ÜNİTE

Osmanlı Devleti’nde malların değerini belirlemede kullanılan gü-
müş miktarının artması, beraberinde fiyat artışını da getirmiştir.
Avrupa’da büyük zenginliklerin artmasını sağlayan sömürgecilik
politikası, Osmanlı ekonomisini sarsan en önemli sebeplerden
biridir. Sömürgecilik faaliyetleri neticesinde Osmanlılar, Batı kar-
şısında ekonomik üstünlüğü kaybetmeye başlamış ve 1574’te
Osmanlı bütçesi ilk defa 6.5 milyon akçe açık vermiştir. Osmanlı
Devleti’nin para birimi olan akçe, flori karşısında değer kaybetmeye
başlamıştır. Bu değer kaybı Batı’nın Amerika’yı sömürmeye başla-
masıyla daha da artmıştır. 1610’larda 200 akçe ancak 1 flori değeri
taşımaya başlamıştır. Osmanlı’nın kontrolünde bulunan Akdeniz
ticareti bu durum karşısında bir süre daha önemini korumuşsa da
XVII. yüzyılın ilk yarısında önemini kaybetmeye başlamıştır.
Nüfus Artışı ve Enflasyon

Akçenin değer kaybı; ulufeli askerlerin, özellikle kapıkulları-
nın, memnuniyetsizliğine ve sık sık ayaklanmalarına neden
olmuştur. Akçenin sürekli değer kaybetmesiyle
enflasyon girdabına giren Osmanlı Devleti, akçenin
ayarları üzerinde oynayarak bu girdaptan kurtul-
maya çalışmış ancak fiyatlardaki büyük değişme-
ler devleti ekonomik krize sokmuştur. Akçedeki
ayarlamalardan sonra standart Osmanlı akçesiyle
aynı miktarda malın satın alınamaması sadece
ulufeli askerlerin değil şehir ve köylerdeki halkın
da sıkıntılar yaşamasına neden olmuştur. Hızlı
nüfus artışı ve Yeni Dünya’dan gelen gümüş, bu

Görsel 2.18 dönemde Osmanlı Devleti’nin, Avrupa’dan olumsuz
Avrupa’dan Amerika’ya göç yönde etkilenmesine neden olmuştur. Çünkü nüfus artışına
(Tablo) bağlı olarak mevcut mal ve kaynaklara olan talep de artmıştır.
Avrupa’da artan nüfus, Amerika’ya ve onun kullanılmamış kay-
naklarına gönderilebilirken (Görsel 2.18) Osmanlıların fazla
nüfus için yeni toprak kazanımları büyük ölçüde durmuştur.
YORUMLAYALIM Fatma Acun, “Celâlî İsyanları (1591-1611)”,
s.695-708’den düzenlenmiştir.
Osmanlı Devleti’nde nüfus artışının ve fetihlerin durmasının
ekonomiye etkileri neler olabilir?

XVI. yüzyıldan itibaren Osmanlı Devleti, içine düştüğü ekono-
mik buhran sebebiyle nakit para ihtiyacını gidermek için çareler
aramaya başlamıştır. Bu amaçla tımar toprakları mukataa hâline
getirilerek hazineye yeni gelir kaynakları oluşturma yoluna gi-
dilmiştir. Bu toprakların vergi gelirleri, iltizam usulüyle doğrudan
hazineye aktarılmıştır. Böylece XVI. yüzyılın sonlarından itibaren
tımar ve zeamet topraklarının iltizama verilmeye başlanmasıyla
bazı kişiler nüfuz sahibi olmuş ve zenginleşmiştir.

İltizam, bir şahsın devlete ait herhangi bir vergi gelirini be-
lirli bir yıllık bedel karşılığında toplama görevini üstlenmesi
BİLİYOR MUSUNUZ?
demektir.

60